بررسی مادربرد ایسوس ASUS ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI

از امروز کلیه مادربرد‌های Z690 ایسوس در بازار ایران عرضه خواهند شد. البته برای تهیه پردازنده‌ها و رمهای DDR5 کمی‌ به فرصت بیشتری نیاز هست تا آنها هم کم کم وارد بازار شوند. به یمن ورود نسل جدید پردازنده‌های Alder Lake، چند هفته پیش ویندوز 11 رونمایی شد، رمهای DDR5 وارد بازار می‌شوند و ظرف چند ماه آینده اولین کارت گرافیک PCIe Gen.5 جهان هم وارد بازار خواهد شد. بدین ترتیب شاهد یک نقطه عطف در تاریخ صنعت کامپیوتر هستیم که به واسطه نوآوری شرکت اینتل، تعداد زیادی از قطعات جدید را همزمان تجربه خواهیم کرد. نسل جدید مادربرد‌های چیپست Z690 حرفهای زیادی برای گفتن دارند. این مادربرد‌ها نسبت به نسل گذشته خود، چند پله ارتقا یافته اند. سوکت جدید LGA1700 با خود پشتیبانی از PCIe Gen.5 را در کنار رمهای DDR5 به همراه آورده است. شرکت ایسوس بزرگترین تولید کنندگان مادربرد در دنیا با عرضه ده‌ها مدل مادربرد Z690، محصولات متنوعی را برای استفاده کاربران از جدیدترین فن آوری اینتل ارائه کرده است. امروز برای اولین بار در ایران، به بررسی اجمالی مادربرد ایسوس ASUS ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI می‌پردازیم که از طرف نماینده رسمی‌‌ ایسوس در ایران در اختیار ما قرار گرفته است. بدیهی است بررسی کامل این مادربرد را در ادامه این مقاله در آینده، تقدیم شما دوستان خواهیم کرد. اما ابتدا، کمی‌‌ در مورد تغییرات بزرگ این پلتفرم جدید و پردازنده‌های آن صحبت خواهیم کرد و سپس به آنباکس و بررسی مادربرد می‌پردازیم.

آشنایی با پردازنده‌های Alder Lake و چیپست Z690

شرکت اینتل در ابتدای سال 2021، مدیر عامل جدیدی را برای خود برگزید. پاتریک گِلسینگر 60 ساله، معمار بزرگ پردازنده 80486 اینتل، تمام جوانی خود را در اینتل خدمت کرده بود و حتی در 32 سالگی به رده مدیریت میانی دست یافته بود. پاتریک گِلسینگر در سال 2009 اینتل را ترک کرد تا مدیریت EMC را بر عهده بگیرد. حال هیئت مدیره اینتل، پس از سالها درجا زدن، به امید بازگشت به روزهای رویایی، دست به دامان وی شده است. پاتریک با یک برنامه مشخص، قدم به قدم در حال باز سازی اینتل و تبدیل کردن آن به بزرگترین و پیشرفته ترین تولید کننده چیپ در دنیا است. در حالیکه اینتل با رقبایی سرسخت مانند TSMC، AMD، Samsung و حتی Apple دست و پنجه نرم می‌کند، پاتریک در طی مصاحبه ای اعلام کرد ما فقط به 2 سال کار و تلاش فشرده نیاز داریم تا به جایگاه مناسب خود در بازار دست پیدا کنیم.

نسل 12 پردازنده‌های اینتل، اولین قدم این شرکت برای بازگشت به دوران شکوه است. در این پردازنده‌ها برای اولین بار از یک ساختار هیبریدی بهره گرفته شده است. بدین معنا که برای انجام امور پردازشی متفاوت، یک واحد مدیریتی تحت عنوان Intel Thread Director ایجاد شده که با تشخیص نوع پردازش، کارهای سبک را به سمت هسته‌های Efficient هدایت می‌کند و کارهای سنگین را به سمت هسته‌های Performance ارسال می‌کند. بدین ترتیب با این تقسیم کار، پردازش‌ها سریعتر انجام می‌پذیرند.

نو آوری آلدرلیک تنها به ساختار هیبریدی آن ختم نمی‌شود، اینتل برای اولین بار از ارتباط سریع PCIe Gen.5 بهره گرفته است تا نسل آتی کارتهای گرافیک را پشتیبانی کند. اینتل همچنین برای اولین بار از رمهای DDR5 پشتیبانی می‌کند. رمهای DDR5 تفاوت‌های عمده ای با رمهای DDR4 دارند. اولین و مهمترین تفاوت آنها، بحث مدار تغذیه است. تا پیش از این رگلاتوری برق رمهای DDR4  همیشه بر روی مادربرد قرار داشته است. اما در رمهای DDR5، بخش VRM رم به داخل ماژول جابه جا شده، بنابراین با وضعیتی روبه رو هستیم که رمها هر کدام رگلاتوری برق خود را دارند. از این نظر هم قیمت آنها بالاتر است، و هم اینکه نوع ولتاژ ورودی تفاوت کرده است. در رمهای DDR5، ولتاژ ورودی ریل 5V به صورت مستقیم از پاور گرفته می‌شود. تفاوت دیگر بحث فرکانس است که به نظر رمهای DDR5 به مانند پردازنده به هنگام کارهای سنگین فرکانس خود را Boost می‌کنند. یک تفاوت عمده دیگر رمهای DDR5، بحث نوع آنهاست. دو نوع رم DDR5 خواهیم داشت، یکی با ولتاژ ثابت و غیر قابل اورکلاک، و دیگری با ولتاژ متغییر و با قابلیت اورکلاک. بحث بعدی افزایش 4 برابری میزان حجم مورد پشتیبانی بیشتر در هر ماژول رم DDR5 نسبت به نسل گذشته است که در آینده بیشتر راجب این مورد خواهیم شنید. صد البته رمهای DDR5 فعلا بسیار گران است. به همین جهت، اینتل با فراهم آوردن پشتیبانی از رمهای DDR4 و DDR5، عملا به کاربران امکان بهره گیری از رمهای نسل فعلی و یا نسل آتی را داده است. صد البته این موضوع بستگی به مادربرد انتخابی شما دارد که از کدام نوع رم پشتیبانی می‌کند.

در حال حاضر اینتل از خانواده آلدرلیک فقط 3 مدل پردازنده، i5 12600K(F)، i7 12700K(F) و i9 12900K(F) را معرفی کرده است. که مشخصات و تفاوت‌های آنها را در جدول فوق مشاهده می‌کنید.

این پردازنده‌ها به واقع قهرمانان اینتل در گیم هستند. هیچ پردازنده دیگری از AMD و یا حتی پردازنده‌های قدیمی‌اینتل، از نظر قدرت گیمینگ به پای نسل 12 نمی‌رسند. بنابراین اینتل همچنان با قدرت تاج پادشاهی تولید کننده بهترین پردازنده‌های گیمینگ در دنیا را برای خود حفظ کرده است. در بخش پردازش‌های موازی هم شاهد قلدری و زور بازوی قابل توجهی از سمت این پردازنده‌ها هستیم. به گونه ای که در اغلب Task‌های رندرینگ هم، پردازنده‌های اینتل، در صدر جدول قرار می‌گیرند. البته کلیه این موارد را به هنگامی‌که این پردازنده‌ها به دست ما برسد تست و آزمایش خواهیم کرد.

و در آخر به چیپست Z690 می‌رسیم، جایی که مهمترین تغییر آن، افزایش پهنای باند چیپست و پردازنده به 8 خط PCIe Gen.4 است، که تقریبا در مقام قیاس با Z590، افزایش 2 برابری پهنای باند را شاهد هستیم. این موضوع باعث می‌شود مادربرد‌های Z690 ارتباطات گسترده تر و بیشتری را برای اتصال تجهیزات و Peripheral‌های مختلف را به خود داشته باشند. دیاگرام Z690 را در تصویر فوق مشاهده می‌کنید.

معرفی محصول:

مادربرد موضوع بررسی امروز لابراتوار سخت افزار، مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس است که در میان محصولات Z690 ایسوس، یک میان رده پر قدرت به حساب می‌آید. این مادربرد از خانواده ROG Strix است و پس از مدل Z690-E، قدرتمند ترین مادربرد این گروه به حساب می‌آید. حرف F مخفف Formula است که جایگاه رفیع این مادربرد میان رده را به خوبی بیان می‌کند. این مادربرد 400 دلاری از VRM مجهز به یک مدار 1+16 فازی تمام دیجیتال برای تغذیه پردازنده‌های نسل 12 استفاده می‌کند. ارتباط شبکه Wi-Fi 6E در کنار بلوتوث نسخه 5.2 و کارت شبکه 2.5 گیگابیتی از جمله دیگر امکانات این مادربرد به شمار می‌رود.

مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس از نظر ظاهری یک مادربرد گیمینگ محسوب می‌شود، وجود یک حالت شیشه ای شفاف در بالای گارد I/O پنل، جلوه بسیار زیبایی را برای این مادربرد به ارمغان آورده است. اما امکانات این مادربرد تنها به کاربری گیمینگ محدود نیست که پیشتر به آن اشاره خواهیم کرد. اتصال پر سرعت USB 3.2 Gen 2×2 از نوع Type C یک در پنل پشتی و یکی هم برای اتصال به فرانت پنل کیس، تعداد 3 درگاه USB 3.2 Gen 2، تعداد 6 درگاه USB 3.2 Gen.1، و شش درگاه USB 2.0، از مهمترین خصوصیات این مادربرد DDR5 است.

شکاف اصلی PCI Express این مادربرد از نوع PCIe Gen.5 X16 است و عملا با توجه به اینکه دیگر استفاده از چند کارت گرافیک به شکل کراس فایر و SLI منسوخ شده است، ایسوس با حذف دیگر شکاف‌های اضافی، خیال خود را راحت کرده است. بنابراین تنها با یک اسلات مخصوص نصب کارت گرافیک در این مادربرد روبه رو هستیم که از نوع تقویت شده است. البته ایسوس به جهت پشتیبانی از Add in Card، یک شکاف X16 متصل به چیپست را به همراه یک شکاف با پهنای باند x1 را همچنان بر روی این برد به کار گرفته است.

یکی از بخش‌های مهم برای رندرکاران، بحث امکانات ذخیره سازی است. این مادربرد مجهز به 4 درگاه M.2 از نوع PCIe Gen.4 x4 است که همگی مجهز به سینک خنک کننده هستند. سه درگاه M.2 متصل به چیپست این مادربرد، امکان RAID 0 را نیز دارند.

از نظر نورپردازی، شرکت ایسوس 3 خروجی 3 پین ARGB نسل دومی، و یک خروجی 4 پین RGB را برای این مادربرد در نظر گرفته است.

هر اسلات رم DDR5 این مادربرد قادر به پشتیبانی از ماژول‌های 32 گیگابایتی DDR5 است که با پشتیبانی کامل از پروفایل نسل سوم XMP رمهای DDR5 تمی‌تواند رمهای شما را تا فرکانس بالای 6400Mhz اجرا کند.

ایسوس برای اولین بار همراه با مادربرد‌های Z690 که به رمهای DDR5 مجهز هستند، فن آوری مخصوصی را تحت عنوان AEMP عرضه می‌کند. این فن آوری با تشخیص مدار تغذیه روی رمهای DDR5، به صورت اتوماتیک بهترین تنظیمات از نظر فرکانس، تایمینگ، و پروفایل ولتاژی مناسب را برای رمهای شما تنظیم می‌کند تا بتوانید بدون دردسر از حداکثر توانمندی رمهای DDR5 خود بهره ببرید.

یکی از بخش‌های مهم مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس، بخش VRM آن است. جایی که شما با یک جفت ورودی 8 پین برق پردازنده، 600 وات را در اختیار این مدار تغذیه قرار می‌دهید. ایسوس با استفاده از کانکتور تقویت شده PRO COOL II، ضمن استحکام بخشی به این کانکتور، از اتصال کامل پین‌های کابل برق پاور به این بخش اطمینان حاصل می‌کند. ایسوس همچنین با استفاده از 16 ماسفت مجتمع 70 آمپری، که همزمان شامل ماسفت‌های Low-side و High-Side درون یک پکیج هستند، از مداری قدرتمند برای ثبات و رگلاتوری مناسب پردازنده‌های نسل 12 اینتل، استفاده کرده است. چوک‌های آلیاژ آلومینویمی‌و خازن‌های 10K از دیگر کامپوننت‌های مهم این بخش به شمار می‌روند.

مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس مجهز به اتصال بی سیم Wi-Fi 6E و بلوتوث نسخه 5.2 است. این نوع Wi-Fi از ارتباط 6 گیگاهرتزی نیز پشتیبانی می‌کند. نسخه 5 بلوتوث نیز نسبت به نسل‌های پیشین خود، 4 برابر رنج وسیعتری را پشتیبانی ‌می‌کند.

بخش صدای مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس نیز از چیپ جدید و ارتقا یافته ALC 4080 شرکت Realtek در کنار DAC قدرتمند Savitech SV3H712 بهره می‌برد. این ترکیب در حال حاضر یکی از قدرتمند ترین بخش‌های صوتی در این رنج قیمتی را تشکیل می‌دهند.

جعبه و وسایل همراه:

جعبه مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس تم زیبای همیشگی ROG قرمز و مشکی ایسوس را دارد. مهمترین ویژگی‌های نوشته شده بر روی جعبه پشتیبانی از نسل 12 اینتل، ویندوز 11، نورپردازی Aura Sync، ارتباط سریع PCIe Gen.5، رمهای DDR5 و کارت شبکه Wi-Fi 6E است.

در پشت جعبه، امکانات مادربرد، شامل اتصالات پنل پشتی، تعداد و نوع درگاه‌ها به تفصیل توضیح داده شده است.

اگر چه مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس در کلاس ROG، یک مادربرد میان رده است، اما وسایل همراه کمابیش مطلوبی دارد.

اقلام داخل جعبه شامل:

• دی وی دی نصب
• چهار عدد کابل ساتا
• آنتن بلوتوث و Wi-Fi
• یک جاسوییچی ROG
• دفترچه راهنما و بروشور نصب
• یک برگه استیکر مخصوص ROG
• یک عدد بست چسبی کابل ROG (چسبیده به چیپست مادربرد)

می‌شود. البته به شخصه حاضر بودم اون جاسوییچی، دی وی دی درایور، بست چسبی و یک برگ استیکر رو به خود ایسوس پس بدم به جاش یک کابل اکستنشن RGB و یک کابل اکستنشن ARGB ازشون بگیرم. این دو تا کابل  بیش از اون اقلام به کار کاربر می‌آید.

طراحی و امکانات سخت افزاری:

مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI ایسوس از نظر طراحی ظاهری فوق العاده زیباست. بخش اعظم مادربرد در قسمت فوقانی را سینک‌های بزرگ VRM تشکیل می‌دهد، و در قسمت پایین هم سینک‌های بزرگ خنک کننده SSD‌های M.2. ایسوس یک بست سفید رنگ چسبی با نوشته GAMERS برای مرتب کردن کابل‌ها بر روی چیپست چسبانده است که مسلما به دلیل زیبایی خاصی که دارد، در 99.9% موارد از طرف کاربران برای مدیریت کابل کشی استفاده نخواهد شد و صرفا برای دکور مادربرد است. اگر در آینده برای ارتقا قصد فروش مادربرد را دارید، پیشنهاد می‌کنم پس از نصب اولیه و عکاسی از سیستم خود، این بست چسبی را درون جعبه مادربرد نگهداری کنید تا همینطور نو و زیبا بماند.

در کل لاین آپ Z690 ایسوس، هیچ گارد I/O پنلی به زیبایی گارد I/O پنل مادربرد Z690-F نیست. از این نظر واقعا طراحی این بخش با استفاده از یک قاب شیشه ای تابلو مانند، بسیار خاص است و نمای کلی مادربرد را از این رو به آن رو کرده است.

نمای پشتی مادربرد به غیر از نقش و نگاری که ایسوس بر روی آن طراحی کرده، مطلب خاصی ندارد.

در بخش فوقانی، از چپ به راست، مهمترین بخش‌ها شامل ورودی دوگانه برق پردازنده، شامل دو سوکت 8 پین برق است که مجموع 600 وات را برای تغذیه پردازنده فراهم می‌کند. در کنار این دو سوکت یک هدر 4 پین فن قرار دارد.

در سمت راست تصویر، از بالا یک هدر 4 پین فن PWM مخصوص CPU FAN، یک جامپر برای Over-Volt کردن پردازنده به هنگام اورکلاک است، سپس اتصالات سفید رنگ نورپردازی شامل یک خروجی 4 پین RGB و یک خروجی 3 پین ARGB ‌دیده می‌شود.

در لبه پایینی از سمت راست، به کمک 4 چراغ LED بخش Q_Code، در صورتی که به هنگام بوت، مادربرد در هر بخشی شامل پردازنده، رم، کارت گرافیک، و یا درایو بوت مشکلی داشته باشد و نتواند آن را حل کند، چراغ مخصوص آن بخش مشکل زا به صورت ثابت روشن می‌ماند، در غیر این صورت، این بخش به شکل یک چراغ راهنمایی، صرفا Pass شدن و عبور موفقیت آمیز مادربرد را از هر کدام از این بخش‌ها به نمایش می‌گذارد.

سپس سوکت 24 پین مادربرد، یک درگاه اتصال USB 3.2 Gen.2 x2 Type C و یک درگاه اتصال USB 3.0 برای فرانت پنل کیس قرار دارد. این مادربرد مجهز به 4 اسلات رم DDR5 از نوع تقویت شده است که از فرکانس کاری بالای 6400 مگاهرتز و حجم 128 گیگابایت (4 ماژول 32 گیگابایتی) را پشتیبانی ‌می‌کند.

دکمه Q-Release ابتکار جدید ایسوس برای رهایی از مشکل آزاد سازی قفل اسلات کارت گرافیک در نسل جدید Z690 است. کارت‌های گرافیک امروزی به لطف بک پلیت‌های بسیار ضخیم و درشتی که دارند، با وجود سینک‌های فراوان در بالا و پایین اسلات گرافیک مادربرد، پس از نصب گیر می‌کنند و دیگر انگشت نمی‌تواند به راحتی به ضامن اسلات گرافیک برسد. بنابراین در چنین شرایطی ناچار هستید یک پیچ گوشتی دراز را راهی سطح مادربرد کنید که در رفتن آن پیچ گوشتی می‌تواند به مادربرد آسیب برساند. ایسوس برای خلاص شدن از این وضعیت، دکمه Q-Release را ابداع کرده است که با اتصال تسمه ای فلزی به ضامن اسلات گرافیک، می‌تواند به راحتی آن را آزاد کند.

تعداد 6 عدد درگاه SATA III نیز در لبه ی سمت راست مادربرد به چشم ‌می‌خورد که برای مدریت کابل کشی راحت تر با زاویه 90 درجه طراحی شده اند. در سمت چپ آنها یک هدر‌ PWM فن دیگر قرار دارد.

در لبه پایینی مادربرد کلکسیونی از انواع اتصالات حضور دارند که از سمت راست، اتصالات فرانت پنل کیس، دو عدد هدر 4 پین فن PWM، هدر مخصوص TPM، هدر سنسور دما، یک جفت درگاه USB 2.0 برای فرانت پنل، هدر اتصال تاندربولت، و مجددا اتصالات نورپردازی شامل یک جفت خروجی 3 پین ARGB در این بخش قرار دارند. در انتهای لبه پایین سمت چپ نیز اتصال Audio فرانت پنل کیس در نزدیکی چیپ صدا قرار دارد. در بخش صوتی شاهد حضور چیپ پر قدرت Realtek ALC4080 هستیم که ایسوس از آن در ترکیب با دک Savitech SV3H712 بهره گرفته است. ایزولاسیون کامل بخش ضدا و استفاده از خازن‌های کلاس صوتی چمیکون ژاپنی از دیگر خصوصیات این بخش به شمار می‌رود.

از نظر کولینگ، ایسوس مجموع 8 خروجی PWM را به شرح فوق برای این مادربرد در نظر گرفته است.

پنل پشتی مادربرد از نوع ثابت است و اتصالات آن شامل پنج خروجی جک صوتی و یک درگاه خروجی صدای اپتیکال، درگاه 2.5 گیگابیتی LAN، تعداد یک عدد USB 3.2 Gen.2 x2 نوع C، سه عدد USB 3.2 Gen.2 از نوع A و C، همچنین چهار عدد USB 3، یک درگاه DP 1.4 و یک درگاه HDMI 2.1، برای خروجی تصویری گرافیک مجتمع، دکمه Clear CMOS، بایوس فلش بک و یک جفت درگاه USB 2.0 نیز در نظر گرفته شده است. دو اتصال طلایی رنگ هم برای اتصال آنتن SMA برای چیپ وایرلس Wi-Fi6E و بلوتوث نسخه 5 قرار داده شده است.

بخش VRM مادربرد ROG STRIX Z690-F GAMING WIFI از جمله قدرتمند ترین بخش‌های آن است که در ترکیب با پردازنده‌ها قدرت و توانایی خود را نشان می‌دهد. انشاالله پس از بررسی، در مورد این بخش توضیح بیشتری خواهیم داد.

در این قسمت به بررسی اجمالی این مادربرد پرداختیم، در بخش دوم تست با پردازنده و همچنین امکانات دیگر را خواهیم پرداخت که در ظرف روزهای آینده در ادامه همین مقاله منتشر خواهیم کرد.