واکسن ویروس کرونا چه زمانی آماده خواهد شد؟ امیدوار باقی بمانیم یا نه؟

این روزها بخش بزرگی  از کشورهای جهان درگیر ویروس کرونا شده‌اند. در کنار راه‌هایی که برای جلوگیری از شیوع بیشتر این ویروس اعمال شده است، سازمان‌های در فکر تولید کیت‌های برای تشخیص سریع‌تر بوده و بسیاری از کشورها در تلاش برای تولید واکسن آن هستند. اما گفته می‌شود که تولید واکسن ویروس کرونا مدت زمان طولانی در حدود 12 تا 18 ماه نیاز خواهد داشت. این موضوع تا چه اندازه حقیقت دارد؟

زمان تولید واکسن ویروس کرونا

در حدود 35 کشور و موسسه تحقیقاتی مشغول به ساخت واکسن کرونا هستند و چهار مورد از آنها این دارو را بر روی حیوانات تست میکنند. یکی از این موارد، شرکت زیست فناوری Moderna در بوستون است که تصمیم دارد واکسن خود را در ماه اپریل به صورت آزمایشی بر روی انسان تست کند. البته نمونه‌هایی از این واکسن توسط مراکز تحقیقاتی دیگر مانند پژوهشکده سیاتل بر روی داوطلبان در حال آزمایش است.

کرونا ویروس در سال‌های اخیر باعث ایجاد دو بیماری اپیدمی شده بود؛ بیماری سارس در چین که در سال‌های 2002 تا 2004 مردم این ناحیه را درگیر خود کرده بود و دیگری مرس که در سال 2012 در عربستان سعودی شروع شد. حالا نوع جدیدی از این ویروس در سراسر جهان شیوع پیدا کرده است است و این بار همه کشورها در پی یافتن درمان آن هستند.

عملکرد واکسن چگونه است؟

 عملکرد واکسن‌ها به طور کلی به یک شکل است. آنها بخشی یا تمام پاتوژن (عامل بیماری زا) را وارد سیستم ایمنی بدن می‌کنند. این کار معمولاً به صورت تزریق و با دوز کم انجام می‌شود تا سیستم، پادتن مورد نیاز برای مقابله با پاتوژن را تولید کند. پادتن‌ها نوعی از حافظه ایمنی هستند که با یک بار تولید، اگر فرد به شکل طبیعی در معرض ویروس باشد میتواند دوباره از آن استفاده کند.

 البته استفاده از این تکنیک دارای نکات منفی نیز هست. به عنوان مثال، این شکل ضعیف شده از ویروس می‌تواند در داخل بدن میزبان باقی بمانند و باعث بروز مشکلاتی در شخص شود. از همین رو شرکت‌ها و استراتژی‌های متفاوتی برای تولید این واکسن Covid-19 در پیش گرفته‌اند.

به‌طور کلی آزمایشات بالینی یک مرحله اساسی در تولید واکسن است که در سه فاز انجام می‌شود. در مرحله اول آزمایش واکسن، دوز کمی از آن به داوطلبان سالم تزریق شده و اثرات آن عوارض جانبی‌اش مورد بررسی قرار می‌گیرد. در مرحله دوم این واکسن بر روی صدها شخص که معمولاً در نقطه‌ای قرار دارند که تحت تاثیر بیماری است، مورد آزمایش قرار میگیرد، تا مشاهده شود واکسن تا چند لحظه موثر بوده است. در مرحله سوم همین فرایند بر روی چندین هزار نفر تکرار می‌شود.

 اما برای آنکه یک واکسن بتواند این مراحل را طی کند، باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرد و لزوماً تمام واکسن‌های تولید شده موفق نمی‌شوند به این مرحله دست پیدا کنند. در در طول تاریخ مواردی از تولید واکسن نیز بودند که به تشدید بیماری منجر شده‌اند. از همین رو انجام آزمایشات ایمنی دقیق که تضمین کند، خطر ابتلا به بیماری را افزایش نخواهد داد به عنوان یک مرحله اساسی در تولید واکسن نیاز است.

چالش‌های پس از تولید واکسن ویروس کرونا

 در این میان یک مشکل احتمالی دیگر نیز وجود دارد و آن اینکه به محض اینکه این واکسن تصویب شود، به حجم بسیار بالایی از آن نیاز خواهد بود و بسیاری از سازمان‌هایی که مشغول تحقیق بر روی تولید واکسن ویروس کرونا هستند، لزوماً ظرفیت لازم برای تولید حجم بالای آن را ندارند.

 تولید واکسن نیز به خودی خود یک عملیات ریسکی است است و مشخص نیست که آیا از نظر تجاری تولید آن برای شرکت‌ها موفقیت آمیز خواهد بود یا نه. این فرآیند حتی می‌تواند در آن اندازه چالشی باشد که یکی از کارشناسان بهداشت جهانی مدعی شده؛ کشف واکسن مناسب برای ویروس در بهترین حالت، تنها پیمودن یک سوم از مسیر است.

مشکل دیگر این است که نمی‌توان اطمینان حاصل کرد که تمام کسانی که به این واکسن نیاز دارند، به آن دست پیدا می‌کند. از آنجایی که کشورهای زیادی، از جمله آنهایی که با کمبود سیستم مراقبت‌های بهداشتی مواجه هستند نیز تحت تاثیر ویروس کرونا قرار گرفته‌اند، ممکن است در صورت کمبود واکسن شاهد عدم تعادل میان نیاز و قدرت باشیم. WHO؛ سازمان بهداشت جهانی از دولت‌ها، بنیاد‌های خیریه و سازندگان واکسن درخواست کرده است تا برای توزیع عادلانه در جهان به توافق برسند. اما لزوماً تمامی کشورها به هدف سازمان بهداشت جهانی پایبند نیستند.

تمامی این مسائل به ما ثابت می‌کند که حتی در صورت تولید واکسن ویروس کرونا در آینده‌ای نزدیک، احتمال دسترسی شهروندان عادی در داخل کشور بسیار دورتر از از آن چیزی است که افراد خوشبین تصور می‌‌کنند. بنابراین بهتر است صرف نظر از آنچه که در دنیای پزشکی در جریان است، در حال حاضر، با ماندن در خانه از خود و خانواده‌مان محافظت کرده و زنجیره شیوع این ویروس مرگبار را در حد توانمان متوقف کنیم.