نگاهی به نحوه کارایی و سرگذشت تفنگ فامیکام یا NES Zapper

چیزی نزدیک به دو سال از موفقیت فرای انتظار کنسول فامیکام در ژاپن می گذشت که کمپانی نینتندو تصمیم گرفت این کنسول دوست داشتنی را در بازار امریکای شمالی نیز عرضه کند. کسانی که در امریکای شمالی و در سال 1985 موفق به خرید کنسول نینتندو شدند، درون جعبه ی این محصول علاوه بر کنسول و کنترلر، یک تفنگ خاکستری رنگ نیز مشاهده می کردند که همانند کنترلر بازی سیمی از پس آن آویزان بود. تفنگی که یک سال پیش از این تاریخ یعنی در سال 1984 تولید شده بود و در واقع ابزاری جانبی برای سرگرم شدن توسط کنسول فامیکام به شمار می رفت. البته این کنسول در امریکای شمالی دیگر با نام ژاپنی خود یعنی فامیکام شناخته نمی شد و گیمرها آن را با نام سیستم سرگرمی نینتندو یا NES می شناختند. البته این تفاوت تنها به اسم ختم نمی شد و فامیکام و NES از کارتریج های متفاوتی به عنوان بازی استفاده می کردند. به این ترتیب که کارتریج های NES بزرگتر از فامیکام بودند و به جای طراحی 60 پینی از طراحی 72 پینی بهره می بردند (در ایران ما اغلب به نسخه های ژاپنی کارتریج ها دسترسی داشتیم). سوای این امر، طراحی تفنگ فامیکام نیز با NES متفاوت بود. در واقع تفنگ فامیکام بیشتر به یک هفت تیر شباهت داشت و این در حالی بود که تفنگ NES از طراحی کاملاً متفاوتی بهره می برد و بیش از هر چیز به یک تفنگ لیزری فضایی شباهت داشت.

تفنگ فامیکام در ابتدا برای استفاده از بازی مرد تفنگدار وحشی (Wild Gunman) طراحی شده بود. اثری که ابتدا در سال 1974 بر روی دستگاه های آرکید منتشر شد و در نخستین حضور خود نیز مبتنی بر استفاده از تفنگ بود. ده سال بعد از آن تاریخ، اعضای نینتندو تصمیم گرفتند که این بازی را با همین مکانیزم بر روی کنسول خانگی جدید خود فامیکام نیز بیاورند و مسلماً این امر مستلزم طراحی یک تفنگ بود. گیم پلی مرد تفنگدار وحشی به این ترتیب بود که در این بازی شما باید با یک گاوچران دوئل می کردید و با دریافت دستور آتش، پیش از این که او شما را مورد هدف قرار دهد، کلکش را می کندید. بنابراین تفنگ فامیکام یا همان زپر معروف (که با نام Beam Gun نیز شناخته می شود) خیلی زود توسط نینتندو به تولید رسید و به همراه این بازی عرضه شد. اما مسلماً همین یک بازی، گیمرها را مجاب به خریدن این تفنگ نمی کرد، بنابراین اعضای نینتندو دست به طراحی عناوین دیگری زدند که همگی آن ها بر مبنای استفاده از این تفنگ طراحی شده بودند و البته برخی از آن ها را بدون تفنگ نیز می شد بازی کرد. اما مکانیزم کار کردن این تفنگ دقیقاً به چه ترتیبی بود؟

نسخه ی ژاپنی تفنگ Beam Gun که برای کنسول فامیکام عرضه شد

تفنگ زپر مسلماً نخستین تفنگی نبود که برای بازی های کامپیوتری خلق شد و ما از دهه ی 30 میلادی شاهد ظهور تفنگ های این چنینی برای استفاده در بازی های کامپیوتری بوده ایم. منتها تفنگ کنسول فامیکام از مکانیزمی کاملاً متفاوت از نسخه های پیشین بهره می برد. در تفنگ های مشابه معمولاً از مکانیزم تاباندن نور به هدف مورد نظر استفاده می شد و بنابراین شما با نزدیک شدن به صفحه نمایش دستگاه های آرکید، معمولاً از شانس بیشتری برای شلیک بی نقص به اهدافتان برخوردار بودید. اما در مکانیزم تفنگ فامیکام از این خبرها نبود و کسانی که برای شلیک دقیق تر به صفحه ی تلویزیون نزدیک می شدند، در واقع وقت خود را تلف می کردند! در این میان یکی از باورهای غلط اما جالبی که در مورد این تفنگ وجود داشت این بود که بسیاری از اشخاص (که اغلب شامل والدین می شدند!) معتقد بودند که تفنگ زپر اشعه هایی از خود ساطع می کند که بر روی لامپ تصویر صفحه ی تلویزیون اثر گذاشته و به خراب شدن آن می انجامد! در واقع اغلب به همین بهانه بود که بچه ها از بازی کردن زیاد با کنسولشان منع شده و به پای بساط درس و مشق فرستاده می شدند! اما تفنگ فامیکام در واقعیت امر هیچ اشعه ای از خود ساطع نمی کرد و طرز کارش اصلاً بر اساس بازتاب نور یا امواج مرئی و نامرئی نبود. این تفنگ خیلی ساده (همانند کنترلر کنسول فامیکام) توسط یک سیم به این کنسول متصل می شد و فامیکام هم درست با همین ساز و کار به تلویزیون اتصال داشت. در این میان سر و کار تفنگ زپر نه با نور لامپ تصویر که با پیکسل های نقش بسته بر تلویزیون بود. به این ترتیب که با کشیدن ماشه ی تفنگ، تمام پیکسل های صفحه ی تلویزیون در یک آن (چیزی به اندازه ی یک فریم) سیاه می شدند. سپس در فریم بعدی، تنها پیکسل های مربوط به هدفی که قصد شکارش را داشتید سفید می شدند. در واقع کار تفنگ زپر تشخیص میان این پیکسل های سیاه و سفید در طی این دو فریم متوالی بود؛ به این ترتیب که اگر نشانه گر زپر تشخیص می داد که شما پیکسل های سیاه را نشانه رفته اید، شما بازنده بودید و اگر عکس این عمل اتفاق می افتاد، هدف شکار می شد. تمام این فرآیند هم در طی مدتی بسیار کوتاه اتفاق می افتاد که چشم انسان قادر به تشخیص آن نیست. سوای این امر، هیچ اشعه ای هم این میان در کار نبود و تمام این مکانیزم رد و بدل شدن اطلاعات از طریق سیم کنسول و تفنگ انجام می گرفت!

نسخه ی امریکایی تفنگ NES یا همان NES Zapper که ابتدا در رنگ خاکستری عرضه می شد و بعدها به نارنجی تغییر رنگ داد

شاید بتوان ادعا کرد که موفقیت این ابزار جانبی یا همان زپر به هیچ وجه در حد و اندازه ی محبوبیت کنسول NES و بازی های انحصاری غیر تفنگی آن نبود (اگر کل بازی های مبتنی بر زپر را روی هم بگذاریم محبوبیتشان شاید به اندازه ی یک صدم عناوینی نظیر سوپر ماریو یا همان قارچ خور هم نشود). با این حال میراث این تفنگ همچنان ادامه یافت و نسخه های متفاوتی از آن ساخته شدند. به عنوان مثال در امریکای شمالی شاهد ساخته شدن نسخه ای متفاوت از این تفنگ بودیم که توسط شرکت Bondwell تولید و تحت برند QuickShock (برندی که بر تولید جوی استیک های منحصر به فرد گیم تمرکز داشت) عرضه شد. در این محصول، شاهد اضافه شدن یک دوربین به ساختار تفنگ بودیم که به گیمر این اجازه را می داد که بتواند هدف گیری دقیق تری داشته باشد (در واقع این دوربین تنها به گیمر نشان می داد که نشانه گیر تفنگ در هر لحظه چه نقطه ای از صفحه نمایش را رصد می کند).

تفنگ دوربین دار زپر

سوای این نسخه ی دوربین دار، شرکت کونامی در سال 1990 اقدام به تولید نسخه ای کاملاً متفاوت از این تفنگ نمود. ابزاری که با نام LaserScope شناخته می شد و به طور اختصاصی برای بازی Laser Invasion شرکت کونامی طراحی شده بود (البته لیزر اسکوپ روی مابقی عناوین مبتنی بر تفنگ نینتندو نیز کاملاً قابل استفاده بود). این ابزار در واقع نوعی هدست بود که گیمرها می توانستند با اتصال آن به کنسول، صدای بازی را از طریق آن بشنوند و همچنین توسط نشانگری که برابر چشمانشان قرار می گرفت (و همان کار دوربین تفنگ دوربین دار زپر را انجام می داد) به سمت دشمنان شلیک کنند. ابزار لیزر اسکوپ همچنین قادر به تشخیص یک فرمان صوتی نیز بود. به این ترتیب که با بیان عبارت آتش (Fire) از سوی گیمر، عملیات تیر اندازی یا آتش بازی آغاز می شد. مکانیزم این فرمان صوتی نیز کم و بیش همانند نحوه ی شلیک بود، به این ترتیب که ابزار لیزر اسکوپ این فرمان صوتی را به اطلاعات ارسالی تبدیل کرده و همانند فرآیند فشردن شدن دکمه های کنترلر، از طریق سیم به کنسول انتقال می داد. با این حال این ابزار چندان مورد توجه گیمرها قرار نگرفت چون اولاً این که کیفیت هدست آن چندان مناسب نبود و سوای آن فرامین صوتی (همان یک فرمان آتش) را نیز به خوبی اجرا نمی کرد. بنابراین اکثر گیمرها ترجیح می دادند تا بازی Laser Invasion کونامی را بدون این ابزار و تنها توسط کنترلر عادی تجربه کنند.

لیزر اسکوپ به عنوان نسخه ای جدید و متفاوت از زپر، حضور چندان موفقی در میان گیمرها نداشت

شرکت نینتندو تنها همین چند نسخه از زپر (که در متن ذکرشان رفت) را برای علاقمندان عرضه کرد اما غیر از موارد موجود، تفنگ های بسیاری را می توانیم سراغ بگیریم که توسط شرکت های بی نام و نشان، اکثراً برای نسخه های جعلی کنسول فامیکام (از جمله کنسول میکرو) ساخته شده بودند و هر کدام شکل و شمایل متفاوتی داشتند (از مسلسل های بزرگ گرفته تا کلت های کوچک و شبه فضایی). با این حال شاید خاطره انگیز ترین عنوانی که برای این تفنگ عرضه شد، همان بازی شکار اردک باشد که چند روز پیش در همین صفحه یادی از آن کردیم.

بازی Wild Gunman (تصویر سمت چپ) به همراه Hogan’s Alley (تصویر سمت راست) از دیگر بازی های مبتنی بر استفاده از زیپر بودند که به همراه بازی شکار اردک، در کشورمان هواداران فراوانی داشتند