عملیات حمله به H3 (به مناسبت هفته دفاع مقدس)

دوستان عزیز و یاران مجموعه سخت افزار،با توجه به قرارگیری در هفته دفاع مقدس،قصد داریم تا شما عزیزان را با یکی پر افتخارترین عملیات های جهان که توسط غیور مردان ایرانی انجام شد آشنا سازیم.شاید شما هم بارها داستان عملیات H3 را شنیده باشید و یا روایت های این افتخار بزرگ تیز پروازان جان بر کف ایرانی را در کتاب ها و مقالات مختلف مطالعه کرده باشید.اینبار قصد داریم تا با یک بازخوانی جدید و متفاوت از عملیات H3 در خدمت شما سروران باشیم.مطالعه این مطلب نیز خالی از لطف نخواهد بود.

بمباران شهرها و سکوهای نفتی به منظور فلج کردن اقتصاد ایران و ایجاد ترس از کشتار مردم،همواره به عنوان یک اصل مهم از سمت رژیم بعث عراق دنبال میشد.نیروی هوایی ارتش ایران نیز با هدف قرار دادن پایگاه های استراتژیک این بمب افکن ها،قصد جلوگیری از این حملات وحشیانه را داشت.عراق با جا به جایی های متعدد محل این بمب افکن ها و ایجاد پدافند قدرتمند،سعی در جلوگیری از دسترسی عقابان ایرانی به این هواپیماها را داشت.درست است که ناوگان نیروی هوایی ایران از تعداد محدودی از هواپیماهای جنگی بهره مند بود،اما همین سه مدل جنگنده یعنی فانتوم F-4،تایگر F-5 و گربه تیزچنگ F-14 در زمان خود از بهترین های جهان به شمار میرفتند.از آنجایی که نیروی هوایی ایران یک نیروی کاملا مسلح به تسلیحات و تاکتیک های آمریکایی بود،آموزش های این خلبانان نیز توسط بهترین پرسنل ارتش آمریکا صورت گرفته بود و با توجه به هوش افسران ایرانی،انجام بسیاری از تاکتیک های نوین آن زمان برای نیروی هوایی ایران ممکن بود.

در سالهای 1359 تا 1360،مرکز فرماندهی نیروی هوایی عراق تصمیم به جا به جایی بمب افکن های خود به مکانی دور از دسترس جنگنده های ایرانی گرفت.از همین رو دورترین مکان خاک عراق یعنی پایگاه الولید در غربی ترین نقطه جغرافیایی این کشور (مرز اردن) برای این هدف انتخاب شد.در این پایگاه بمب افکن های روسی شامل مدل های میگ 23،سوخو 20،توپولوف 16 و توپولف 22 مستقر گشتند.علاوه بر این اینها پدافند قدرتمند عراق به همراه جنگنده های پیشرفته فرانسوی (داسو میراژ F-1) نیز در این پایگاه حضور داشتند.اتاق جنگ نیروی هوایی ایران واقع در پایگاه مهرآباد،مدت های مشغول به طرح ریزی و کشیدن یک نقشه عملی برای حمله به این پایگاه بود.با وجود آنکه ایران از بهترین جنگنده های وقت بهره میبرد،اما دسترسی به آن پایگاه کاری بسیار دشوار و تقریبا ناممکن بود چرا که تعدادی جنگنده/بمب افکن باید به غربی ترین نقطه خاک عراق رفته،پایگاه الوید را بمباران کرده و سپس پس از طی مسافت 3500 کیلومتر در سلامت کامل به خاک کشور بازگردند.تمام این موارد حتی بر روی کاغذ نیز غیر ممکن به نظر میرسید چه برسد به آنکه بخواهد به عنوان یک عملیت واقعی انجام گردد.اما زمانی که لزوم دفاع از خاک و ناموس میهن مطرح باشد،هیچ عملیاتی برای غیور مردانی ایرانی ناممکن نخواهد بود.در نهایت پس از مدت های بحث و گفتگو در پشت درهای بسته اتاق جنگ،سرهنگ فریدون ایزدستا و سرلشگر بهرام هوشیار موفق به طرح ریزی یک نقشه عملیاتی شدند.حتی پس از طرح ریزی این عملیات و انتخاب خلبانان،اطلاعات اصلی همچنان در حالت محرمانه باقی مانده بود.این عملیات در بخش های متفاوت تقسیم شده بود که هر قسمت به بخش های دیگر وابسته بود.یعنی اگر حتی یکی از این قسمت ها با کوچکترین مشکلی مواجه میشد،خطر نابودی کل عملیات دور از انتظار نبود.پایگاه سوم شکاری کشور (شهید نوژه همدان)،برای این منظور انتخاب شد.از آن طرف نیز یک عملیات ایذایی برای پرت کردن حواس نیروی هوایی عراق طرح ریزی شد که در آن دو فروند جنگنده F-5 به سمت پالایشگاه کرکوک پرواز کرده و آنجا را بمباران کردند.

سرانجام روز موعود فرا رسید و در صبح روز 4 آوریل سال 1981 یعنی 15 فروردین سال 1360،عملیات آغاز گشت.در ابتدا 10 فروند جنگنده فانتوم (دو فروند ذخیره) از پایگاه همدان برخاسته و بر روی دریاچه ارومیه (که در آن زمان یک دریاچه بود!) به عملیات سوخت گیری از بوئینگ ها پرداختند.این جنگنده ها سپس به سمت خط مرزی مشترک بین عراق و ترکیه رفته و از آنجا هم به سمت مرز سوریه رفتند و سپس با بوئینگ های سوخت رسانی که منتظر آنها بود دیدار کردند.پس از سوخت گیری نوبت دوم،حرکت به سمت پایگاه های سه گانه الولید آغاز شد.حال باید فانتوم های ایرانی از پدافند های عراق عبور کرده و از چشم رادارها نیز پنهان میماندند.به همین علت خلبانان ایرانی مجبور به انجام یکی از سخت ترین مانورهای هوایی شده و در ارتفاع 20 تا 30 متری شروع به حرکت کردند.علاوه بر آن سکوت رادیویی نیز برای پنهان ماندن از چشم دشمن ضروری بود.لازم به ذکر است که مسیر طی شده،سه برابر بیشتر از برد جنگنده های فانتوم بود و به همین علت چهار مرحله سوخت گیری برای آنها در نظر گرفته شده بود.در برخی از منابع اشاره شده است که نیروی هوایی عراق یک بار جنگنده های ایرانی را در مرز ترکیه رصد میکند و به خیال آنکه آنها جنگنده های گشت ترکیه هستند،از تعقیب آنها ممانعت میکند.از آنطرف هم جنگنده های دیگر ایران مانند F-14،F-5،C-130 و بونانزا مشغول به گشت زنی و دیده بانی در نقاط کور راداری بودند تا منطقه را بررسی کرده و مطمئن شوند که هیچ جنگنده ایی به خاک کشور نزدیک نمیشود چرا که وجود جنگنده های عراقی در آسمان،امکان شناسایی و لو رفتن عملیات را در پی داشت.از طرفی هم حواس رادارهای عراقی به قسمت های دیگر پرت میشد.

بوئینگ های سوخت رسان نیز طبق نقشه قبلی در منظقه مشغول به گشت زنی شده تا پس از بمباران و بازگشت فانتوم ها،مراحل بعدی سوخت گیری را انجام دهند.در حالی که فانتوم ها در ارتفاع بسیار پائین و با سرعت بالا در حال حرکت به سمت پایگاه های الولید بودند،دو جنگنده F-5 که از پایگاه تبریز برخواسته بودند نیز در حال نزدیک شدن به کرکوک بودند.لیدر فانتوم ها که متوجه نزدیک شدن به محل مورد نظر شده بود،به سرعت دستور آرایش دسته ها را صادر کرد و 8 فروند جنگنده F-4E به سه دسته شامل دو گروه سه فروندی و یک گروه دو فروندی تقسیم شده و مسیر خود را به سمت بخش های مورد نظر عوض کردند.دقیقا در همین زمان تایگرهای پایگاه تبریز به پالایشگاه کرکوک رسیده و بمب های خود را فرو ریختند.آلرت نیروی هوایی عراق به سرعت خبر بمباران تایگرها را به گوش پدافند و پرسنل نیروی هوایی رساند.اینک نوبت به اجرای آتش بازی فانتوم های خشمگین بود!خلبانان پس از یک اوج گیری به منظور تمرکز و بمباران پایگاه به سمت پایگاه های مورد نظر شیرجه زده و همه جا را به آتش کشیدند.پس از تخلیه کامل بمب ها هر 8 فروند جنگنده به سمت خاک خودی گردش میکنند که یکی از فانتوم ها متوجه یک کامیون حامل مهمات میشود که ظاهرا از بندر عقبه در خاک اردن بارگیری کرده و به سمت عراق در حرکت بود.در این هنگام فانتوم مذبور مسیر خود را تغییر داده و به سمت کامیون گردش میکند و به وسیله مسلسل (توپ) کامیون را مورد هدف قرار داده و منهدم میکند.پس از آن این جنگنده که از دچار کمبود سوخت شدید شده بود،به سختی خود را به هواپیمای سوخت رسان نزدیک کرده و موفق به ادامه پرواز میشود.ارتش عراق که مات و مبهوت از این حمله در یک شوک بسیار بزرگ فرو رفته بود،به طور دقیق نمیدانست که از طرف کدام کشور مورد حمله قرار گرفته است!ابتدا این تصور میرفت که پایگاه الولید توسط جنگنده های رژیم اسرائیل بمباران شده باشد چرا که اسرائیل در سال 1967 فرودگاه های عراق را بمباران کرده بود و فاصله مرزی چندانی با خاک عراق نداشت.نیروی هوایی عراق به سرعت جنگنده های خود را به منظور رهگیری فانتوم ها به پرواز در آورد و آسمان عراق زیر زره بین پدافند قرار گرفت.خوشبختانه برای هر واکنشی دیر شده بود زیرا فانتوم ها پس از سوخت گیری مرحله سوم دیگر نزدیک به مرزهای میهن بودند.از آنجایی که F-4 های این ماموریت مسلح به بمب های سقوط آزاد بودند،هیچ موشکی برای درگیری های هوایی در لانچر نداشته و بسیار بی دفاع بودند.اما طراحان عملیات که فکر همه جای کار را کرده بودند،جنگنده های F-14 را برای حمایت از آنان در آسمان به پرواز در آورده بودند و جنگنده های عراقی پس از مشاهده گربه های عصبانی ایرانی از تعقیب فانتوم ها دست برداشتند.

عملیات H3 بدون هیچ گونه تلفاتی از سمت ایران با موفقیت به پایان رسید و تنها خسارت مربوط به یکی از فانتوم های عملیات بود که بدنه آن به وسیله ترکش بمب های رها شده از خودش مقداری آسیب دیده بود اما با مهارت خلبان و کمک لیدر گروه به سلامت فرود آمد.

و اما تلفات ارتش عراق شامل یک لیست بلند و بالا بود!48 فروند هواپیما و هلیکوپتر در این عملیات به طور کامل نابود شد که شامل سه فروند هواپیمای آتنوف 12،یک فروند بمب افکن توپولوف 16،پنج فروند سوخو 17،چهار فروند میگ 21،هشت فروند میگ 23،دو فروند میراژ داسو F-1 و چهار فروند هلیکوپتر بودند.یازده فروند هواپیمای دیگر نیز دچار آسیب های جدی و غیر قابل تعمیر شدند که دو فروند از آنها،بمب افکن توپولوف 16 بود.علاوه بر اینها 2 ایستگاه راداری این پایگاه های نیز به کلی نابود شد.

کشته های انسانی این حمله نیز شامل سه خلبان عراقی،پانزده پرسنل نیروی هوایی عراق،سه افسر مصری و یک افسر آلمانی بود. عملیات H3 به عنوان برترین عملیات هوایی نیروی هوایی ارتش ایران ثبت شد و به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران،H3 جزو 5 عملیات هوایی برتر جهان است.چند تن از خلبانان جان بر کف ایرانی که مدتی بعد از این عملیات و در جریان دفاع مقدس به شهادت رسیدند،سرلشکر حسین خلعتبری مکرم،سرتیپ محمود خضرایی،سرگرد علی خسروی،سرگرد عبدالله رضایی و سرگرد پورسرایی بودند.با درود بر روح پاک این دلیر مردان و شیر زنانی که تا پای جان از خاک پاک ایران دفاع کردند.هفته دفاع مقدس بر تمام عزیزان مبارک.