ویژه سال نو میلادی: 10 مورد از مهم ترین رویداد های فضایی سال 2015 (بخش پایانی)

ساعاتی پیش با پنج مورد انتهایی از لیست مهم ترین رویداد های فضایی سال 2015 با شما بودیم. حال نوبت به پنج مورد ابتدایی حاضر در لیست ما رسیده است. پس پیشنهاد می کنیم که ادامه ی مطلب را به هیچ وجه از دست ندهید.

5- روزتا این جا، روزتا آن جا، روزتا همه جا!

در سال 2015 میلادی نام فضا پیما ها و کاوشگر های مهمی بر سر زبان ها افتاد که کاوشگر فضایی روزتا نیز یکی از آن ها بود. اما بی شک فرق بزرگی میان روزتا و سایر همتایانش در فضای بی پایان منظومه ی شمسی وجود دارد و آن فرق بزرگ این است که بر خلاف سایر کاوشگر های فضایی که به دنبال یافتن اطلاعاتی تازه از سیاره های ریز و درشت هستند، روزتا از مدت ها پیش سایه به سایه ستاره ای دنباله دار به نام 67 P یا چوریوموف را تعقیب می کند و چندی پیش موفق شد سفینه ی کوچک و تحقیقاتی خود یعنی فیلای را بر روی سطح این دنباله دار فرود بیاورد. همان گونه که زمین ما از دو نیمکره ی شمالی و جنوبی تشکیل شده و این دو نیمکره دارای فصل هایی کاملاً متمایز از یکدیگر هستند، دنباله دار چوریوموف نیز درست از همین ویژگی بهره می برد. اما نکته ی جالب در مورد این دنباله دار چهار کیلومتری این است که نیمکره ی شمالی آن اکنون در فصل تابستان خود به سر می برد که این فصل چیزی بیش از پنج سال به طول می انجامد. در واقع نیمکره ی جنوبی دنباله دار 67 P اکنون در تاریکی و سرمای مطلقی به سر می برد که به همان نسبت تابستان نیمکره ی شمالی به طول می انجامد. گفتنی است کاوشگر فضایی روزتا (که بزرگی حجم آن از یک خودروی سواری کوچک فرا تر نمی رود و توسط آژانس فضایی اروپا به فضا فرستاده شده است) از سال 2004 میلادی در فضای منظومه ی شمسی به تعقیب دنباله دار چوریوموف می پردازد و قرار است تا پایان سال 2016 میلادی به ماموریت خود ادامه دهد. در واقع این کاوشگر فضایی پس از سپری شدن یک دهه از آغاز ماموریت خود، در سال جاری توانست بیشترین حجم اطلاعات را از این جرم فضایی متحرک به زمین مخابره کند. بنا بر این می توان کاوشگر روزتا و ماموریت جالب آن را هم یکی از مهم ترین رویداد های فضایی سال 2015 میلادی به شمار آورد. چرا که تمامی اطلاعات مربوط به ستاره ی دنباله دار چوریوموف اکنون توسط این کاوشگر به دست آمده است.  

4- موفقیت کاوشگر سپیده دم در شکار لحظات ناب سِرِس

سال 2015 را می توان نقطه عطفی در علم ستاره شناسی قلمداد کرد. دلیل اصلی این ادعا هم آن است که بسیاری از پروژه های پژوهشی و کاوش محور مبتنی بر نجوم که کار خود را در طول سال های گذشته آغاز کرده بودند، در سال جاری توانستند به نتایج مهمی از اهداف خود دست پیدا کنند. سوای مواردی که در این متن به آن ها اشاره شد (نظیر اهداف کاوشگر روزتا و موفقیت هایی که در سال جاری به دست آورد) می توان به کاوشگر سپیده دم و ماموریت این فضا پیما برای یافتن اطلاعاتی جدید از ماهیت دو سیاره ی کوچک سرس و وِستا نیز اشاره کرد. این کاوشگر در سال 2007 میلادی ماموریت خود را آغاز کرد و رهسپار کمربند بین سیارکی میان دو سیاره ی پر شکوه مریخ و مشتری شد تا بتواند نکات و دستاورد های تازه ای را در رابطه با دو سیاره ی کوچک یاد شده به دست آورد. پس از عبور موفق از سیاره ی مریخ، فاز نخست ماموریت کاوشگر سپیده دم حدود سه سال قبل و پس از سپری کردن 14 ماه تحقیق به پایان رسید. به این ترتیب کاوشگر سپیده دم موفق شد اطلاعات لازم در مورد سیاره ی کوچک وستا را تکمیل کرده و به سراغ فاز دوم ماموریت خود و رصد کردن سیاره ی کوچک سرس برود. در واقع سرس نیز درست همانند قل دوم خود یعنی وستا جزو قدیمی ترین اجرام آسمانی حاضر در منظومه ی شمسی به حساب می آید و از لحاظ طبقه بندی جدید علم ستاره شناسی، همانند پلوتو در شمار سیاره های کوچک حاضر در این منظومه قرار می گیرد. به کمک اطلاعات مخابره شده از سوی کاوشگر سپیده دم اکنون ستاره شناسان تخمین می زنند که به طور تقریبی چیزی حدود 25 تا 30 در صد از حجم این سیاره ی کوچک را آب تشکیل می دهد که البته این حجم از آب بیشتر در قالب توده های یخ خود را نشان می دهد. اگر چه کاوشگر سپیده دم مجهز به تجهیزاتی نیست که بتواند وجود یا عدم وجود حیات را در سطح سیاره ی کوچک سرس بررسی نماید اما در عین حال برخی پژوهش گران این احتمال را می دهند که شاید این سیاره ی کوچک با توجه به خصوصیات خود بتواند از وجود حیات میکروبی پشتیبانی کرده و چنین فرآیندی را امکان پذیر سازد. با این حال می توان گفت که کاوشگر سپیده دم اکنون به موجب دستیابی به بخش مهمی از اهداف فاز دوم ماموریت خود موفق شده است تا به یکی از پدیده های نجومی سال 2015 میلادی تبدیل شود و در لیست ما جایی برای خود دست و پا کند.

3- کشف پسرعموی بزرگ زمین

تا این لحظه تلسکوپ فضایی ناسا موفق به کشف چیزی حدود 1030 سیاره ی مختلف در نقاط گوناگون کیهان شده است که از ستاره هایشان فاصله ای معین دارند و این امکان وجود دارد که در آن ها نیز همچون زمین شرایط برای زیست فراهم باشد. به این فاصله ی معین که چیزی نزدیک به فاصله ی تقریبی خورشید با زمین است فاصله ی قابل سکونت گفته می شود و باید گفت که 1030 سیاره ی مذکور لا اقل بر روی کاغذ از احتمال وجود چنین امکانی برخوردار هستند. با این حال شبیه ترین سیاره ی موجود در کیهان به سیاره ی زمین در سال 2015 میلادی (همین چند ماه قبل) توسط تلسکوپ فضایی ناسا یعنی کپلر کشف شد و از همین رو اعضای ناسا نام آن را Kepler 452-b نهادند. این سیاره که از لحاظ قدمت پیر تر از سیاره ی ما محسوب می شود، در فاصله ی 1400 سال نوری از زمین و در صورت فلکی ماکیان واقع شده است. البته سیاره ی Kepler 452-b تنها کهن سال تر از زمین محسوب نمی شود و حجم آن نیز از سیاره ی ما بیشتر به نظر می رسد. به ترتیبی که این سیاره ی تازه کشف شده چیزی حدود 60 در صد از زمین بزرگ تر بوده و یک دور چرخش کامل آن به دور ستاره ی خود نیز به جای 365 روز مدت 385 روز به درازا می انجامد. ضمن این که ستاره ی اصلی این سیاره چیزی نزدیک به 10 در صد از خورشید ما بزرگ تر و حدود 20 در صد نیز از آن پر نور تر است (و البته عمر آن نیز نسبت به خورشید یک و نیم میلیارد سال بیشتر است). با تمام این اوصاف ستاره شناسان ناسا اعتقاد دارند که سیاره ی Kepler 452-b در میان آن دسته از سیاره های مشابه با زمین که تا کنون شناخته شده اند، بیشترین شباهت را به سیاره ی ما دارد و حتی این احتمال وجود دارد که این سیاره ی تازه کشف شده دارای اتمسفر باشد و بتوان بر روی آن شاهد مهیا بودن امکان زندگی بود. شاید روزی برسد که نسل های پس از ما بتوانند بر روی سطح سیاره ی Kepler 452-b فرود بیایند و در آن زمان احتمالاً با خود خواهند گفت که ما اکنون بر روی پسر عموی بزرگ تر زمین فرود آمده ایم. سیاره ای که برای نخستین بار در سال 2015 میلادی توسط اجداد مان کشف شد.

2- یافتن آب در مریخ

میلیارد ها سال پیش از این، سیاره ی مریخ از اتمسفر بسیار قدرتمندی بهره می برد و در عین حال چیزی بیش از دو سوم از سطح نیمکره ی شمالی این سیاره را هم اقیانوس عظیم و نسبتاً عمیقی از آب تشکیل می داد. اقیانوسی که در حال حاضر درست همانند اتمسفر قدرتمند این سیاره اثر چندانی از آن به چشم نمی خورد. در واقع تمامی موارد مذکور توسط اطلاعات جدیدی به دست آمده اند که در سال 2015 میلادی توسط کاوشگر مریخ نورد کنجکاوی به سطح زمین مخابره شده اند و در میان آن ها تصاویری وجود دارد که بقایای کوچکی از آن اقیانوس باستانی را در قالب رگه های کوچکی از آب نشان می دهد. با توجه به این اطلاعات جدید به نظر می رسد که نوعی از جریان آب فصلی در سطح مریخ وجود دارد که در طول گذشت زمان از قالب یخ به آب مایع تبدیل می شود. همچنین بررسی اطلاعات جدید مخابره شده از سطح مریخ حکایت از آن دارند که بنا بر دلایلی که فعلاً مبهم به نظر می رسند این احتمال وجود دارد که هسته ی مریخ در طول گذشت زمان اندک اندک امکان تولید سپر مغناطیسی خاصی که قابلیت محافظت از سطح این سیاره در برابر تابش خورشید داشته را از دست داده است و به این ترتیب باد های خورشیدی به شکل تدریجی رطوبت و هوای موجود بر سطح این سیاره را از میان برداشته اند. در واقع دلیل اصلی از بین رفتن آن اتمسفر پر قدرت و اقیانوس عظیم موجود بر سطح سیاره ی سرخ نیز فعلاً همین موضوع به نظر می رسد. بنا بر این می توان ادعا کرد که سطح سیاره ی سرخ در میلیارد ها سال قبل بسیار بیشتر از زمان حال شرایط زیست و امکان شکل گیری حیات را داشته است. به هر حال سال هاست که دانشمندان ستاره شناس از مریخ به عنوان یکی از سیاره هایی که می تواند واجد شرایط برای امکان زیستن باشد نام برده اند و اطلاعات مخابره شده از سوی کاوشگر کنجکاوی در سال 2015 توانسته است پیشرفت بسیار مهمی در زمینه ی تحلیل هر چه بهتر و دقیق تر این فرضیه در اختیار پژوهشگران فضایی قرار دهد.

1- پایان موفقیت آمیز ماموریت نیو هورایزنز و ملاقات با پلوتو

زمانی که ناسا کار طراحی سفینه ی فضایی نیو هورایزنز را آغاز کرد، پلوتو هنوز یک سیاره محسوب می شد و ستاره شناسان آن را کوچک ترین سیاره ی منظومه ی شمسی می نامیدند. اما از 9 سال قبل و درست پس از عزیمت سفینه ی نیو هورایزنز به فضا، سرنوشت پلوتو به یکباره تغییر یافت و پژوهشگران ناسا با توجه به اطلاعات دریافتی از این سفینه، رفته رفته پلوتو را از مقام سیاره بودن خلع کرده و این جرم آسمانی را جزو رسته ای جدید از اجرام فضایی به نام سیاره های کوچک دسته بندی نمودند. در سال 2015 میلادی پس از سفری تقریباً یک دهه ای و پیمودن بیش از هفت و نیم میلیارد کیلومتر، سفینه ی نیوهورایزنز بالاخره به هدف نهایی ماموریت خود دست یافت و به نزدیک ترین فاصله ی ممکن از سیاره ی کوچک پلوتو یعنی فاصله ی 12472 کیلومتری رسید. پس از رسیدن به نزدیک ترین فاصله ی ممکن از این سیاره ی کوچک ، مهمترین ماموریت سفینه ی فضایی نیو هورایزنز آغاز شد و پژوهشگران ناسا توانستند از طریق تصاویر ارسالی این سفینه به زمین، در مورد پلوتو و بزرگترین قمر آن یعنی شارون اطلاعات فراوانی کسب کنند. در واقع سفر نیو هورایزنز به پلوتو را می توان یکی از پر چالش ترین و پر فراز و نشیب ترین پروژه های تاریخ سازمان فضایی ناسا قلمداد کرد که بالاخره در سال 2015 به هدف نهایی خود رسید و گام تازه ای در جهت شناخت اجرام آسمانی ناشناخته پیش روی انسان ها قرار داد. بنا بر این به بار نشستن اهداف اصلی سفر سفینه ی فضایی نیو هورایزنز در جریان سفر به دور ترین نقطه از منظومه ی شمسی را می توان مهم ترین رویداد فضایی سال 2015 میلادی قلمداد کرد.