نه به فیلترینگ: 58 درصد از مردم مخالف محدودیت‌های اینترنتی هستند

گزارش توصیفی-تحلیلی «اینترنت از نگاه مردم» توسط اندیشکده حکمرانی شریف در اسفندماه 1402 انجام و متن آن به‌تازگی در خرداد 1403 منتشر شده است. این گزارش در قالب یک نظرسنجی، به بررسی میزان استفاده از اینترنت و پیام‌رسان‌های داخلی، تأثیرات فیلترینگ و مشکلات استفاده از فیلترشکن‌ها از منظر کاربران پرداخته و مقایسه‌ای بین نظرات آنها در شهریور و اسفند سال گذشته انجام داده است. اندیشکده حکمرانی شریف در گزارشی به بررسی دیدگاه مردم نسبت به فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی پرداخت و به نتایجه مهمی دست یافت که علیرغم افزایش استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی، 80 درصد کاربران همچنان از پلتفرم‌های خارجی استفاده می‌کنند.

یافته‌های این گزارش حاکی از آن است که سیاست محدودسازی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی، با قریب به 58.4 درصد عدم رضایت در اسفندماه 1402 مواجه بوده و تاکنون ناموفق ارزیابی می‌شود. این در حالی است که علیرغم افزایش استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی، همچنان حدود 80 درصد کاربران از پلتفرم‌های خارجی استفاده می‌کنند.

براساس نتایج این نظرسنجی، در حال حاضر اکثریت کاربران اینترنت با 60.5 درصد از اینترنت موبایل، 29.1 درصد از اینترنت ثابت و سایر، و 10.4 درصد تنها از اینترنت ثابت استفاده می‌کنند. میزان مشترکان اینترنت همراه، 6 برابر بیشتر از مشترکان اینترنت ثابت است که به گفته کارشناسان، یکی از مشکلات شبکه اینترنت کشور محسوب می‌شود.

کندی سرعت، هزینه بالا و محدودیت‌ها؛ مهم‌ترین مشکلات اینترنت از نگاه کاربران

از دیدگاه شرکت کنندگان در این نظرسنجی، «کندی سرعت اینترنت» با 43 درصد، «هزینه زیاد اینترنت» با 30.7 درصد و «محدودیت‌ها و فیلترینگ» با 18.3 درصد، به‌عنوان اصلی‌ترین مشکلات استفاده از اینترنت مطرح شده‌اند.

در بحث استفاده از پیام‌رسان‌ها، 20 درصد کاربران فقط از پیام‌رسان داخلی، 22 درصد فقط از پیام‌رسان خارجی و 57 درصد از هر دو نوع پیام‌رسان استفاده می‌کنند. بدین ترتیب در مجموع حدود 79 درصد از پیام‌رسان‌های خارجی استفاده می‌کنند.

«کیفیت پایین خدمات» با 21 درصد و «دسترسی به اطلاعات شخصی» با 14.1 درصد، از عمده دغدغه‌های کاربران در استفاده از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی بوده است. البته 29.8 درصد کاربران نیز اعلام کرده‌اند که در این زمینه نگرانی خاصی ندارند.

افزایش 6.2 درصدی استفاده از اینستاگرام و 5 درصدی تلگرام در 6 ماهه دوم سال 1402

مقایسه آمارهای شهریور و اسفند 1402 نشان می‌دهد که در این بازه زمانی، میزان استفاده از اینستاگرام 6.2 درصد و تلگرام 5 درصد افزایش یافته است. در میان پیام‌رسان‌های داخلی نیز، ایتا با 3.4 درصد بیشترین رشد را داشته است.

در حال حاضر اینستاگرام با 74.5 درصد، روبیکا با 62 درصد و تلگرام با 60 درصد، محبوب‌ترین پلتفرم‌ها در میان کاربران ایرانی هستند. در مقابل، سروش پلاس با 14 درصد کمترین میزان استفاده را در بین پیام‌رسان‌های داخلی دارد.

دو سوم ایرانی‌ها از فیلترشکن استفاده می‌کنند

بر اساس یافته‌های این گزارش، میزان استفاده از VPN که پیش از تشدید محدودیت‌های اینترنتی در نیمه دوم سال 1401، حدود 27.2 درصد بوده، در شهریور 1402 به 60.3 درصد و در اسفند همان سال به 66.8 درصد رسیده است.

از میان افرادی که از فیلترشکن استفاده می‌کنند، 26.4 درصد کمتر از 2 ساعت در روز، 35.8 درصد بین 2 تا 6 ساعت و 21.4 درصد، بیش از 6 ساعت در روز از آن استفاده می‌کنند. بالغ بر دو سوم این افراد از فیلترشکن‌های رایگان، 25.4 درصد از فیلترشکن‌های پولی و 6.3 درصد نیز به صورت رایگان از اکانت فیلترشکن پولی دوستان و آشنایان استفاده می‌کنند.

فیلترینگ، اقتصاد غیرقانونی و پیامدهای نامطلوب فرهنگی-اجتماعی ایجاد کرده است

به گفته نویسندگان این گزارش، پرداخت هزینه اشتراک توسط حدود یک چهارم استفاده کنندگان فیلترشکن، باعث شکل‌گیری یک اقتصاد غیرقانونی با گردش مالی قابل توجه در این حوزه شده که آن را به «سیاهچاله» سیاست‌های حاکمیت تبدیل کرده است.

این گزارش همچنین با اشاره به اینکه استفاده از فیلترشکن علاوه بر تحمیل هزینه بر افراد، آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی را نیز به دنبال داشته است، آن را یکی از پیامدهای نامطلوب سیاست فیلترینگ دانسته است.

قطعی‌های مکرر، سرعت پایین و تبلیغات ناخواسته به‌ترتیب با 56.4 درصد، 52 درصد و 19.9 درصد، اصلی‌ترین نارضایتی‌های کاربران در استفاده از فیلترشکن‌ها بوده‌اند. همچنین 17.8 درصد با مشکل عدم امکان اتصال به برخی پلتفرم‌های داخلی، 14.5 درصد با آسیب به گوشی تلفن همراه و 10.4 درصد با ترس از دسترسی به اطلاعات شخصی مواجه بوده‌اند.

ادامه یک سیاست ناموفق: فیلترینگ مانع استفاده از پلتفرم‌های خارجی نشده است

مقایسه میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی پیش و پس از فیلترینگ نشان می‌دهد که اعمال محدودیت، تأثیر چندانی بر کاهش استفاده از این پلتفرم‌ها نداشته است.

در حالی که اینستاگرام پیش از فیلتر شدن 80.4 درصد استفاده داشته، در اسفند 1402 به 74.5 درصد رسیده که تنها 6 درصد کاهش را نشان می‌دهد. واتساپ نیز که کاهش محسوس‌تری داشته، از 92 درصد پیش از فیلتر به 66.3 درصد در اسفند 1402 رسیده است.

تحلیلگران معتقدند ترجیح تلگرام به واتساپ در دوران پس از فیلترینگ، به دلیل امکانات و قابلیت‌های بیشتر آن بوده است.

نزدیک به 60 درصد از مردم مخالف محدودیت‌های اینترنتی هستند

از منظر مردم، «محدودیت انتشار اخبار و محتواهای مخالف دولت» با 27.5 درصد، «جلوگیری از انتشار محتواهای غیراخلاقی» با 14.1 درصد و «کنترل و دسترسی دولت به اطلاعات مردم» با 11 درصد به‌ترتیب اصلی‌ترین دلایل اعمال فیلترینگ توسط حاکمیت بوده‌اند.

میزان مخالفت با محدودیت‌های اینترنتی از 48 درصد در شهریور 1402 به 58.4 درصد در اسفند همان سال رسیده است. بدین ترتیب می‌توان گفت نزدیک به 60 درصد مردم، حمایت چندانی از سیاست‌های فیلترینگ نمی‌کنند و آن را به نفع جامعه نمی‌دانند.

در میان پلتفرم‌های فیلتر شده، 41.6 درصد افراد خواستار رفع فیلتر اینستاگرام به‌عنوان اولویت اول، 29.4 درصد واتساپ و 16.5 درصد نیز برداشته شدن فیلتر تلگرام را اولویت اصلی خود دانسته‌اند.

سیاست فیلترینگ در معناسازی و اقناع افکار عمومی ناموفق بوده است

تنها 31.4 درصد از افراد اعلام کرده‌اند معانی مطلوبی از سیاست فیلترینگ درک کرده‌اند. این در حالی است که 38.5 درصد معانی نامطلوب و برای 20.3 درصد نیز این سیاست مبهم بوده است. بر این اساس به نظر می‌رسد سیاست فیلترینگ در معناسازی و پیوست رسانه‌ای-اقناعی خود چندان موفق نبوده است.

به طور کلی، با وجود افزایش نسبی استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی، گزارش اندیشکده حکمرانی شریف نشان می‌دهد که سیاست فیلترینگ نتوانسته است محدودیت قابل توجهی در استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی ایجاد کند و همچنان اکثر کاربران ایرانی به این پلتفرم‌ها وابسته هستند. ضمن اینکه این سیاست آسیب‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را نیز به همراه داشته است.

متن کامل این گزارش را می‌توانید این‌جا بخوانید.

شما با سیاست فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی موافق هستید یا مخالف؟ دلایل خود را توضیح دهید.

• چرا کلیدهای F و J کیبورد برجستگی دارند؟
• اپراتورهای ارتباطی موظف به افزایش 30 درصدی سرعت اینترنت تا پایان خرداد هستند
• اخبار ضد و نقیض از ممنوعیت آیفون 13 و مدل‌های پایین‌تر