در پی هشدار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای مبنی بر مجازات توزیع و نشر بازی‌های کامپیوتری مرتبط با اسرائیل (رژیم صهیونیستی)، ما این فرصت را غنیمت شمردیم تا نگاهی به تاریخچه بازی‌های ممنوع شده در ایران بپردازیم.
«محمدحسن خلعتبری»، مشاور مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، در روز 3 شهریور 1404، از شناسایی تعدادی بازی مرتبط با شرکت‌های وابسته به اسرائیل در فروشگاه‌های اینترنتی و پلتفرم‌های ایرانی خبر داد و اعلام کرد که این بازی‌ها، علاوه بر نقض ضوابط فرهنگی کشور، از نظر امنیتی نیز خطرناک هستند.
مشاور مدیرعامل بنیاد ملی توضیح داد که بر اساس ارزیابی‌های نظام اسرا (سازمان رده‌بندی سنی بازی‌ها در ایران)، در جریان جنگ دوازده روزه، تبلیغات تعبیه‌شده در این عناوین، محتوایی همسو با اهداف دشمن برای کاربران ایرانی پخش کرده است.
«خلعتبری» هشدار داد که توزیع و نشر بازی‌های کامپیوتری مرتبط با اسرائیل جرم شناخته می‌شود و فرایند برخورد قاطع با فروشندگان این نوع محصولات در حال نهایی‌شدن است. به‌عبارت‌دیگر، او با تأکید بر تقویت سازوکارهای نظارتی در این زمینه، از همه ناشران و فروشگاه‌های عرضه بازی خواست تا بلافاصله نسبت به حذف این محصولات اقدام کنند و مانع دسترسی کاربران ایرانی به تولیدات شرکت‌های وابسته به رژیم صهیونیستی شوند.
اظهارات مشاور مدیرعامل بنیاد ملی در عصر کنونی برای گیمرهای ایرانی تازه نیست. نهادهای دولتی و نظارتی در دهه گذشته، اقدام به ممنوعیت تعدادی از بازی‌های کامپیوتری در کشور کردند. البته ناگفته نماند که به دلیل عدم وجود قانون رسمی کپی‌رایت، سیل عظیمی از بازی‌ها، در قالب دیسک‌های رایت شده یا بسته‌بندی حاوی هولوگرام از شرکت‌های داخلی، در بازار وجود دارند و عملاً بنیاد و نظام اسرا، در کنترل این حجم از تولیدات ناموفق ماندند.
بااین‌حال، تعداد محدودی از بازی‌های کامپیوتری به طور رسمی از نهادها ممنوع اعلام شدند و حتی دسترسی به آن‌ها را جرم خطاب کردند. در ادامه، به ذکر بازی‌های ممنوع شده در ایران می‌پردازیم. پس برای مطالعه ادامه مقاله همراه رسانه «سخت‌افزارمگ» باشید.
1. Battlefield 3
ممنوعیت بازی تیراندازی اول‌شخص «بتلفیلد 3» (Battlefield 3) در ایران، موردتوجه رسانه‌های داخلی و خارجی زیادی قرار گرفت. در پاییز سال 1390، نماینده وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی دولت «محمود احمدی‌نژاد»، با انتشار بیانیه‌ای، کلیه فروشگاه‌های کامپیوتری از فروش این بازی غیرقانونی را منع کرد.
بازی Battlefield 3 به‌نوعی اولین بازی کامپیوتری بود که از سوی دولت ایران ممنوع شد. یک خبرگزاری فرانسه در آن زمان مدعی شده بود که پلیس، در جریان جمع‌آوری نسخه‌های رایتی این بازی، به برخی مغازه‌ها یورش برد و چند تن از فروشندگان را دستگیر کرد.
از طرفی، خبرگزاری فارس از واکنش آنلاين شماری از «جوانان ايرانی» نسبت به اين بازی خبر داد. اين گروه که با ثبت بیش از 5000 امضا گفت: «درست است که داستان اين بازی کامپیوتری خيالی و فرضی است؛ اما ما اعتقاد داريم که اين بازی عمداً در روزهايی پخش می‌شود که آمريکا در پی ايجاد فضای ایران‌هراسی در جامعه بین‌المللی است.»
2. ARMA 3
بازی تیراندازی تاکتیکی ARMA III، یکی دیگر از محصولاتی بود که در ایران ممنوع شد و در صورت دسترسی به آن، با افراد به‌صورت قانونی برخورد می‌شد. در شهریور سال 1391، معاونت ارتباطات بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای گفت با کمک نهادها و ارگان‌های مربوطه از پخش بازی ARMA III که با هدف تخریب افکار عمومی ساخته و با قصد سوء در بازار کشور توزیع شده، جلوگیری می‌شود.
گفتنی است بازی کامپیوتری Arma III با محوریت حمله به نیروهای دشمن در منطقه درگیر نیروهای ناتو، با داستانی ساختگی نقطه درگیری را نیروهای ایرانی مستقر در منطقه را معرفی می‌کند. در این بازی سعی شده تا نیروهای ایرانی را متخاصم معرفی و محوریت درگیری‌ها را بر آن اساس متمرکز کند.
3. Splinter Cell: Blacklist
در آذر سال 1392، «بهروز مینایی»، مدیرعامل وقت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، از غیرقانونی‌بودن توزیع و نشر بازی Splinter Cell: Blacklist خبر داد. او درباره این بازی اظهار داشت: «این بازی آمریکایی در نقض ارزش‌های ایرانی اسلامی تولید و در فهرست بازی‌های غیرمجازی است که از سوی بخش بازرسی و نظارت بنیاد ملی منتشر شده است.»
مدیرعامل وقت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با تأکید بر اینکه در مورد ممنوعیت بازی «بلک‌لیست» هشدار دادیم و توزیع آن را به‌عنوان پخش غیرمجاز اعلام کرده بودیم، خاطرنشان کرد: «این بنیاد هیچ مسئولیتی نسبت به حضور این بازی در برخی مراکز تهران ندارد و ستاد حمایت و صیانت از محصولات فرهنگی باید نسبت به این موضوع وارد عمل شود.»
4. 1979Revolution: Black Friday
بازی جنجالی «انقلاب 1979: جمعه سیاه» از استودیو iNK Stories، روی نمایش رویدادهای انقلاب اسلامی سال 57 تمرکز دارد و به دلیل ارائه «اطلاعات نادرست و تحریف‌شده» پیرامون انقلاب و تظاهر به ضدایرانی بودن، در کشور ممنوع شد. در اردیبهشت سال 1395، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای، لینک‌های دانلود بازی مذکور را در 22 صفحه اینترنتی به‌سرعت فیلتر کرد. بنیاد همچنین هشدار داد که با توزیع‌کنندگان این بازی قاطعانه و طبق قانون برخورد خواهد شد.
5. Clash of Clans
بازی Clash of Clans در مرتبه‌های مختلف در ایران تحریم یا ممنوع شده است؛ اما این موارد تقریباً موقتی بودند. در دی ماه سال 1395، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای اعلام کرد که علت محدودیت در دسترسی به این بازی مشکل اختلال در شبکه اینترنت بوده است؛ اما معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی علت را موضوع دیگری عنوان کرد.
«عبدالصمد خرم‌آبادی»، معاون قضایی دادستان کل کشور، در رابطه با اختلال ایجاد شده در بازی «کلش اف کلنز»، از اعمال محدودیت برای دسترسی به بازی موردبحث خبر داد و گفت: «اکثریت قریب به‌اتفاق اعضای کارگروه تعیین مصادیق با اعمال محدودیت برای دسترسی به بازی کلش آف کلنز موافقت کردند.»
دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه پیرامون دلیل فیلترکردن بازی Clash of Clans و طبق کدام ماده‌قانونی گفت: «این کارگروه در اجرای بند (ب) ماده 15 قانون جرایم رایانه‌ای که همان (ماده 743 قانون مجازات اسلامی)، بخش تعزیرات است، دستور اعمال محدودیت در دسترسی به بازی کلش آف کلنز را صادر کرده است.»
او در ادامه افزود: «به‌موجب ماده‌قانونی مزبور ترویج و آموزش اعمال خشونت‌آمیز از طریق سامانه‌ها و شبکه‌های کامپیوتری جرم است و به عقیده صاحب‌نظران و به‌ویژه روان‌شناسان، بازی کلش آف کلنز مصداق بارز آموزش و ترویج خشونت از طریق جنگ قبایل است. علاوه‌برآن، روان‌شناسان معتقدند که این بازی حداقل بیست آسیب بسیار مخرب آشکار و پنهان در نوجوانان و جوانان ایجاد می‌کند و یک بازی به‌شدت اعتیادآور است. خانواده‌هایی که نوجوانان و جوانانشان از این بازی آسیب‌دیده‌اند و توانایی مقابله با اعتیاد آنان را ندارند، مصرانه از کارگروه تعیین مصادیق تقاضای فیلتر بازی مذکور را کرده‌اند.»
از طرفی، بنیاد ملی با انتشار یک گزارش، بازی آنلاین Clash of Clans را به‌عنوان یک پدیده مورد ارزیابی قرار داد. در این گزارش اعلام شد که در سال 94، نزدیک به 6 میلیون نفر با بازه سنی 15 تا 20 سال، به این بازی مشغول بوده و شدیداً با آن درگیر شده‌اند.
6. Pokemon Go
در زمستان سال 1395، «عبدالصمد خرم آبادی»، دبیر کارگروه مصادیق محتوای مجرمانه و معاون دادستان کل کشور اعلام کرد که بازی «پوکمون گو» بدون هیچ‌گونه مخالفتی از سوی اعضای کارگروه ممنوع اعلام و فیلتر شد. بازی Pokemon Go در هیچ کشوری با ممنوعیت و فیلترینگ کامل مواجه نشد و ایران، اولین کشوری به‌حساب آمد که چنین واکنشی به بازی محبوب شرکت «نینتندو» (Nintendo) نشان داد.
بنیاد ملی در ابتدا، محتوای بازی Pokemon Go را بدون مشکل اعلام کرده بود؛ اما معاون دادستان کل کشور در این مورد گفت: «بنیاد ملی ممکن است از همه ابعاد به این بازی نگاه نکرده باشد؛ اما کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با درنظرگرفتن همه ابعاد این بازی، آن را موردبررسی قرار داده است.»
«خرم‌آبادی» همچنین افزود نهادهایی که عضو کارگروه نیستند هم پس از اعلام فیلترشدن بازی، از تصمیم گرفته‌شده شده قدردانی کردند. او در پاسخ به اینکه آیا انجام بازی به‌وسیله فیلترشکن مجرمانه تلقی می‌شود یا خیر گفت: «کار مجرمانه تلقی نمی‌شود؛ اما توزیع فیلترشکن مجرمانه است و توصیه می‌کنیم استفاده نکنند.»
7. GTA Series
سری پرطرفدار «جی‌تی‌ای» (GTA)، اغلب به‌صورت رسمی یا غیررسمی، در ایران با ممنوعیت‌های مختلفی روبه‌رو شده است. البته ما گزارش رسمی از خبرگزاری‌های داخلی، با تأکید بر توقف توزیع نسخه‌های مختلف GTA در کشور از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای پیدا نکردیم؛ اما شواهد پیداست که در طی سال‌های گذشته، لینک‌های دانلود بازی‌های GTA IV، GTA V و GTA San Andreas از سایت‌های داخلی، به دستور کارگروه مصادیق مجرمانه حذف شدند.
از طرفی، فروش فیزیکی این بازی‌ها از سوی فروشندگان، گاهی اوقات به‌صورت مخفیانه انجام می‌شده است. به‌عنوان‌مثال، نسخه PC و Xbox 360 بازی GTA V در غرفه قابل‌رؤیت مغازه‌ها قرار نمی‌گرفت و مشتری با درخواست از فروشنده، بازی موردبحث را از قفسه یا گاوصندوق پنهان بیرون می‌آورد و آن را با قیمت بالاتر از سایر عناوین، به مشتری می‌فروخت.
بسیاری از خبرگزاری‌های داخلی در حوزه گیم و فناوری، در هنگام نگارش مطلبی پیرامون سری بازی‌های GTA به مشکل برمی‌خوردند و گاهی مطالب مربوطه، به دستور کارگروه مصادیق مجرمانه حذف می‌شد. به‌عنوان‌مثال، پلتفرم بومی «آپارات» در دو سال گذشته، پخش تریلرهای رسمی بازی GTA VI را حذف یا سانسور شدید کرده است.
جمع‌بندی
باتوجه‌به تاریخچه برخورد نهادهای نظارتی با توزیع بازی‌های کامپیوتری ممنوعه در ایران، می‌توان چنین نتیجه‌ای گرفت که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای قصد دارد در سال 1404، چنین راهبردی برای مقابله علیه فروش بازی‌های مرتبط با اسرائیل به کار ببرد.
البته از صحبت‌های «محمدحسن خلعتبری» نمی‌شود به طور شفاف برداشت کرد که منظور او، کدام یک از بازی‌های کامپیوتری است. آیا او به بازی‌های کامپیوتری اشاره می‌کند که توسط استودیوهای مستقر در اسرائیل تولید می‌شوند؟ (تعدادشان بسیار کم هستند و معمولاً در صنعت گیمینگ شناخته‌شده نیستند)؛ آیا او به بازی‌هایی اشاره می‌کند که محتوای پیرو آئین یهودی دارد؟ آیا منظور او به بازی‌هایی است که شخصیت اصلی آن‌ها یهودی و اسرائیلی هستند؟
با استناد به این سؤال، آیا دسترسی گیمرهای ایرانی به مجموعه بازی‌هایی چون GTA (مملو از شخصیت‌های یهودی) و Wolfenstein (قهرمان یهودی نازی‌کُش) در آینده نزدیک ممنوع می‌شود؟ آیا عنوان تاریخی مانند «اساسینز کرید» (Assassin’s Creed) به دلیل روایت قصه در اورشلیم، در کشور محدود می‌شود؟ باید منتظر ماند و دید که ابلاغیه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای تا چه حد به‌صورت جدی اجرا خواهد شد. لطفاً نظرات خود را با ما درباره این موضوع به اشتراک بگذارید.
توسط 
دیدگاهتان را بنویسید