ماجرای از کار افتادن تلویزیون های هوشمند اسنوا و دوو چیست؟

در روزهای گذشته، موجی از گزارش‌ها در فضای مجازی و رسانه‌های خبری ایران منتشر شد که از از کار افتادن هم‌زمان شمار زیادی از تلویزیون های هوشمند برند اسنوا (Snowa) و دوو (Daewoo) حکایت داشت.

کاربران متعددی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند که تلویزیون‌های آن‌ها، بدون هیچ نشانه‌ای از خرابی سخت‌افزاری، پس از دریافت پیامی مبنی بر به‌روزرسانی نرم‌افزار، دیگر روشن نشده و صرفاً صفحه سیاه را نمایش می‌دهند. این اتفاق در مدتی کوتاه به بحثی گسترده در رسانه‌ها تبدیل شد و گمانه‌زنی‌های مختلفی در خصوص منشاء مشکل مطرح گردید.

شرح واقعه از کار افتادن تلویزیون های اسنوا و دوو

گزارش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از تلویزیون‌های هوشمند اسنوا و دوو، پس از اتصال به اینترنت و دریافت یک آپدیت سیستمی، به طور ناگهانی از کار افتادند. در مواردی، کاربران اعلام کرده‌اند که ابتدا پیامی مبنی بر نصب یک آپدیت روی صفحه ظاهر شده، سپس پس از تایید یا بدون هیچ اقدامی خاص، دستگاه ریست شده و دیگر بالا نیامده است.

تلاش برای بازنشانی تنظیمات کارخانه یا استفاده از گزینه‌های بازیابی نیز نتیجه‌ای نداشته است. این اختلال گسترده، بسیاری از خریداران این محصولات را با نگرانی جدی روبه‌رو کرده و ابهاماتی را درباره امنیت این تلویزیون‌ها به وجود آورده است.

گمانه‌زنی‌ها درباره علت اختلال

برخی کاربران و رسانه‌ها گمانه‌هایی را در مورد احتمال هک یا حمله بدافزاری مطرح کردند. استدلال این دسته از کاربران این بود که این اختلال تنها در تلویزیون‌هایی رخ داده که به اینترنت متصل بوده‌اند و از سوی دیگر، گستردگی آن نشانه‌ای از یک اختلال ساده فنی نیست. این نظریه اما با نبود شواهد فنی مستند، بیشتر بر پایه تجربه‌های کاربران و تطابق زمانی رخدادها استوار بود و تاکنون توسط هیچ نهاد فنی یا امنیتی تایید نشده است.

در مقابل، روایت دوم که از سوی برخی رسانه‌های نیمه‌رسمی و منابع نزدیک به صنعت مطرح شد، ریشه مشکل را در اختلافات مالی بین شرکت ایرانی عرضه‌کننده این تلویزیون‌ها (گروه صنعتی انتخاب) با شرکت طرف قرارداد چینی دانست.

در این روایت، گفته می‌شود که شرکت چینی تولیدکننده یا تامین‌کننده اصلی سیستم‌عامل این تلویزیون‌ها، به دلیل تسویه‌نشدن مطالبات مالی، از راه دور و از طریق سرورهای به‌روزرسانی، دسترسی به سیستم‌عامل تلویزیون‌ها را از کار انداخته یا محدود کرده است. این اقدام، که اگر صحت داشته باشد معادل نوعی گروکشی دیجیتال محسوب می‌شود و نشان از نبود کنترل کامل طرف ایرانی بر نرم‌افزار محصولات خود دارد و این یعنی یک فاجعه تمام‌عیار!

روایت سومی نیز از سوی برخی کاربران مطرح شد که مدعی بودند شرکت ایرانی با هدف جایگزینی سامانه مدیریت نرم‌افزارها (CMS) از سرورهای چین به سرورهای داخلی، دچار اختلال در فرآیند انتقال شده و به‌روزرسانی ناقص باعث بریک شدن (Brick) دستگاه‌ها شده است. این فرضیه گرچه تا حدی با سازوکار فنی چنین اختلالاتی هم‌خوانی دارد، باز هم به صورت رسمی از سوی شرکت تایید نشده است.

واکنش شرکت تولیدکننده و نمایندگی رسمی

گروه صنعتی انتخاب، که عرضه‌کننده و گارانتی‌کننده برندهای اسنوا و دوو در بازار ایران است، در نخستین واکنش رسمی خود، مشکل را «اختلال فنی محدود» خواند و تأکید کرد که تیم‌های فنی در حال رفع آن هستند. در بیانیه‌ای رسمی، وعده داده شد که مشکل حداکثر ظرف 24 ساعت حل خواهد شد و کاربران نیازی به مراجعه به نمایندگی‌ها یا نگرانی بابت خرابی سخت‌افزار ندارند.

در این بیانیه اشاره‌ای مستقیم به هک، بدافزار یا اختلاف مالی با طرف چینی نشد، اما برخی منابع رسانه‌ای با استناد به اطلاعات غیررسمی، ادعا کردند که گروه انتخاب برای قطع دسترسی تلویزیون‌ها به سرورهای خارجی، تقاضای همکاری از وزارت ارتباطات داشته که این همکاری صورت نگرفته است.

ابعاد حقوقی و فنی ماجرا

در صورتی که اختلال پیش‌آمده ناشی از اقدام خارجی و به دلیل اختلاف مالی باشد، می‌توان آن را مصداق بارز آسیب‌پذیری دیجیتال در زنجیره تامین دانست. به بیان دیگر، عدم مالکیت یا کنترل کامل بر سیستم‌عامل و زیرساخت نرم‌افزاری تلویزیون‌های داخلی، این امکان را برای طرف خارجی فراهم کرده تا در صورت بروز اختلاف، محصول را از راه دور غیرفعال کند.

این موضوع صرف‌نظر از صحت یا عدم صحت روایت‌های مالی، هشداری است در زمینه طراحی سیاست‌های تامین نرم‌افزار برای محصولات فناوری‌محور در ایران.

از سوی دیگر، اگر مشکل صرفاً فنی و ناشی از خطای در به‌روزرسانی باشد، نشان‌دهنده ضعف در تست و تضمین کیفیت فریم‌ورهایی است که از سوی شرکت به کاربران نهایی ارسال می‌شود. در هر دو حالت، نیاز به بازنگری در سیاست‌های نظارت، امنیت و مالکیت نرم‌افزار محصولات در کشور وجود دارد.

راهکارهای پیشنهادی برای کاربران

کاربرانی که تلویزیون اسنوا یا دوو آن‌ها از کار افتاده، می‌توانند ابتدا آن را از برق کشیده و پس از چند دقیقه دوباره روشن کنند. در صورت عدم بهبود، از اتصال دستگاه به اینترنت خودداری کرده و تا اعلام رسمی شرکت منتظر بمانند. برخی گزارش‌های غیررسمی حاکی از آن است که وصله نرم‌افزاری در حال انتشار بوده و اتصال مجدد به اینترنت در ساعات آینده ممکن است دستگاه را احیا کند. با این حال، توصیه می‌شود اقدامات بیشتر صرفاً بر اساس اطلاعیه‌های رسمی شرکت صورت گیرد تا از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.

حرف آخر

اختلال گسترده و ناگهانی در تلویزیون‌های هوشمند اسنوا و دوو، موجب نگرانی هزاران کاربر و باز شدن مباحثی جدی درباره امنیت، مالکیت نرم‌افزار و وابستگی زیرساختی در حوزه فناوری شد.

از طرف دیگر‌، زمانی که واردات برندهای باکیفیت خارجی مانند سامسونگ و ال‌جی با محدودیت یا ممنوعیت مواجه می‌شود، حتی با هدف حمایت از محصولات داخلی، انحصار در بازار داخلی شکل می‌گیرد. در چنین شرایطی، رقابت که اصلی‌ترین عامل ارتقاء کیفیت و خدمات است، تضعیف می‌شود. شرکت‌های داخلی نیز به دلیل نبود رقیب جدی، الزام کمتری برای حفظ استانداردهای جهانی دارند.

در نتیجه، بسیاری از مصرف‌کنندگان ناگزیر به خرید محصولات داخلی می‌شوند که از نظر کیفیت و پایداری، قابل مقایسه با برندهای جهانی نیستند، در حالی که قیمت این محصولات تفاوت قابل‌توجهی با نمونه‌های خارجی ندارد. این وضعیت باعث می‌شود ابعاد مشکلاتی مانند از کار افتادن ناگهانی تلویزیون‌های هوشمند، بدون ارائه توضیح یا پشتیبانی شفاف، گسترده‌تر و جدی‌تر شود، به‌ویژه وقتی که هنوز دلیل فنی مشخص و رسمی برای چنین اختلالاتی اعلام نشده است.