سرمایه گذاری در بورس بهتر است یا ارز دیجیتال؟

در بسیاری از کشور‌های دنیا اقبال به سرمایه گذاری در بورس تابعی از شرایط اقتصادی آن کشور‌ها است. تمام کشور‌های دنیا تلاش می‌کنند، سیاستگذاری‌ها به گونه‌ای باشد تا اقتصاد و رفاه عمومی ‌در اولویت قرار گیرد. در این کشور‌ها، سرمایه گذاری در بورس با اتکا به آمار اقتصادی شفاف و اطمینان به سیاست‌های کلی اقتصادی صورت می‌پذیرد. در ایران اما، در بهار سال 1399، پس از یک دوره کاهش ارزش ریال، و در نتیجه افزایش قیمت زمین، مسکن، کالا و خدمات، باعث شد به یکباره سهام شرکت‌های حاضر در بورس با شیب تندی روند افزایشی گیرند. افزایش قیمت شرکت ها و ارزش سهم‌هایشان باعث ایجاد هیجان و اقبال عمومی ‌مردم به این بازار به ظاهر سود ده شد.

در کمتر از چند ماه سرمایه‌های زیادی به صورت هیجانی وارد بازار بورس ایران شد و به افزایش حجم آن دامن زد. واقعیت این است که افت و خیز‌های عظیم در بازار بورس سهام کشور‌هایی که با افت شدید ارزش پول ملی مواجه هستند، اتفاق جدیدی نیست، اما در ایران، فقدان تجربه در این زمینه، سهامداران را با ضرر‌های هنگفتی مواجه کرده است.

این روزها بسیاری از افرادی که در بورس ایران ضرر و آسیب دیده اند، بازار رمز ارزها را محل مناسبی برای سرمایه گذاری یافته‌اند. بخصوص آنکه بازار رمز ارزها، در چند ماه گذشته سمت و سویی صعودی دارد، و یک دنیا هیجان بین المللی در پشت آن به وضوح دیده می‌شود. معامله بر اساس نرخ دلار، غیر متمرکز بودن معاملات، آسانی روند تجارت Trade، و پیش بینی‌های مثبت از آینده این بازار، همه باعث بوجود آمدن جو مثبت در این بازار شده است و به نظر می‌رسد، با یک اقبال عمومی ‌به سرمایه گذاری در این بازار مواجه هستیم.  

اما سرمایه گذاری در حوزه ارز دیجیتال نسبت به بورس، از بسیاری جهات متفاوت است. اول آنکه هنوز هیچ تصمیم قطعی برای حمایت از این بازار و ساختار سازی ارکان‌های اساسی آن، مانند صرافی‌های دیجیتال از طرف دولت وجود ندارد. اگرچه تصمیم گیران در بانکهای مرکزی همه‌ی کشور‌ها، به دنبال قانونمند سازی این حوزه هستند، اما ذات رمز ارزها، بر پایه فرار از چهارچوب‌های بانکی متداول بنا شده است.

اینکه هر شخصی با در اختیار داشتن یک کیف پول الکترونیک مجانی، در یک سایت و یا یک App و کمی‌ سرمایه می‌تواند به این بازار ورود کند، حتی به عنوان یک صراف و معامله کننده به عنوان واسطه قرار گیرد، و بدون نیاز به ثبت اطلاعات هویتی، هر نوع ارزی را معامله کند، و تمام این مراحل را بدون استفاده از عناصر متداول بانکی انجام دهد، چرخه ای است که به راحتی نمی‌توان برای آن ساختار سازی کرد چون این چرخه برای ادامه حیات خود اصلا نیازی به ساختار رسمی ندارد. از نظر فعالان این حوزه، این نقطه قوت این بازار است و از نظر دولت‌ها، چنین بازاری یک چالش بزرگ برای بانک است.

از طرف دیگر، همین که یک بازار فعال جهانی، بدون دخالت از طرف دولتها شکل گرفته و هر شخصی در آن می‌تواند ورود کند، همواره یک ریسک ذاتی را درون خود می‌پروراند، و آن احتمال کلاهبرداری و تخلفات گسترده در سطح جهانی است. همین دیروز یکی از صرافی‌های بزرگ ارز دیجیتال ترکیه Thodex پس از 4 سال فعالیت سالم، به یکباره بست و رفت. به همین راحتی صاحب صرافی با 2 میلیارد دلار ارز دیجیتال در کیف پول خود، از 391 هزار نفر کلاهبرداری کرده و به آلبانی فرار کرده است و این درحالیست که همین هفته گذشته بانک مرکزی ترکیه، معاملات رسمی‌ با ارز دیجیتال را به دلیل نوسان و عدم اطمینان از شیوه معامله، ممنوع اعلام کرده بود. بسیاری از ناظران البته بروز چنین وقایعی را در همه ی بازار‌ها، حتی بازار‌های رسمی‌نیز عادی می‌دانند، اما واقعیت این است که احتمال بروز چنین سناریو‌هایی از کلاهبرداری، در بازاری که کاملا مجازی و ساختار ناپذیر است، بیشتر است.

بحث بعدی، خود رمز ارزها هستند، فقط تعداد انگشت شماری از ارزهای دیجیتال، مانند بیت کوین، اتریوم دوج کوین، و امثالهم به دلیل پایه قوی و سابقه طولانی، از اعتبار کافی برای سرمایه گذاری و انجام معامله برخوردارند. بسیاری از آلت کوین‌ها که سرمایه‌های کمی‌ برای خریداری آنها نیاز است، آینده مشخصی ندارند و ممکن است هر آن کل پروژه آنها با شکست و یا کلاهبرداری مواجه شوند. از طرف دیگر، صاحبان بزرگ ارزهای دیجیتال، می‌توانند به راحتی با تله گذاری عمدی، در سطح جهانی افکار عمومی ‌را به سمت یک ارز خاص سوق دهند و سپس با فروش یکباره آن باعث ضرر و زیان شدید سرمایه گذاران خرد شوند. تصور کنید با یک بیت کوین و یا با یک اتریوم، می‌توان تعداد چند صد و یا چند هزار عدد از یک کوین بی ارزش را خرید، سپس در بازار اینگونه القا کرد که آن کوین رشد شدید و اقبال و آینده دارد، به همین سبب تعداد زیادی از سرمایه گذاران را برای سرمایه گذاری در کوین مورد نظر جذب کرد، سپس بعد از آنکه ارزش آن کوین، به دلیل اقبال عمومی‌ بالا رفت، نفرات اولی که آن کوین را خریداری کرده بودند، بلافاصله آن را برای فروش بگذارند، و سود هنگفتی را از مابه التفاوت قیمت خرید و فروش آن، نسیب خود کنند، بدین ترتیب با فروش سریع آن کوین، ارزش آن مجددا به حالت قبل و یا حتی ضعیف تر از قبل شود و سرمایه سرمایه گذاران خرد از بین برود.

دورنمای اقتصادی مثبت، و نه کاهش ارزش پول ملی، می‌تواند باعث رشد واقعی بورس و افزایش سود دهی آن باشد. الفبای ایجاد چنین دورنمایی، وجود ارتباطات مالی گسترده در سطح جهانی است. در طرف مقابل، بازار رمز ارزها، اگرچه به القوه می‌تواند ارتباطات مالی را در سطح جهانی میسر کند، اما کاملا بدون پشتوانه رسمی ‌و بی ثبات است.

امروزه رمز ارزها، به دلیل ساختار غیر متمرکز و قانون گریز آن، فعلا یک بازار پر اقبال مردمی ‌است، و شاید از دید خیلی از ناظران و طرفداران آنها، این ویژگی مثبتی باشد، اما نباید نگرانی دولت‌ها را نیز دسته کم گرفت. آینده بازارهای مالی، از آن رمز ارزها باشد یا نباشد، مبارزه بسیاری از دولت‌ها با گسترش این بازار، بزرگترین چالش سرمایه گذاری در این حوزه باقی خواهد ماند.