مادربرد‌های Z790 برای پشتیبانی از نسل 13 پردازنده‌های Core i اینتل راهی بازار شده اند. شرکت اینتل با تلاش بسیار، بالاخره موفق شده است تا در زمینه گیمینگ، گوی سبقت را از AMD بستاند و با ورود نسل 13، تاج پادشاهی حکمرانی بر سیستم‌های گیمینگ را در خانه خود نگه دارد.

اگرچه در پردازنده‌های نسل 13 اینتل ارتقای کارایی مناسبی را نسبت به نسل پیشین مشاهده می‌کنیم اما مادربرد‌های چیپ Z790 آنچنان که باید و شاید از نظر فنی نسبت به برادران Z690، ارتقا نیافتند. این موضوع البته بدین معنا نیست که مادربرد‌های Z790 با مادربرد‌های Z690 کاملا یکی هستند، خیر اما تغییرات بین آنها زیاد محسوس نیست. برای مثال در مادربرد‌های Z790 تمام درگاه‌های M.2 از PCIe Gen.4 پشتیبانی می‌کنند، همچنین این مادربرد‌ها یک درگاه USB 20Gbps بیشتر نسبت به نسل پیش از خود دارند. این تغییرات عمده ای  نیست اما شرکت گیگابایت امکانات بیشتری را به مادربرد‌های Z790 اضافه کرده است، برای مثال، در مادربردی که امروز به بررسی آن می‌پردازیم، گیگابایت، یک درگاه M.2 با پشتیبانی از PCIe Gen.5 به مادربرد اضافه کرده است. همچنین امکانات ثانویه دیگری، مانند اضافه کردن دکمه رهاسازی اسلات کارت گرافیک و نصب پین فنری به جای پیچ برای ثابت کردن حافظه‌های M.2 را جایگزین پیچ کرده است.

امروز برای اولین بار در ایران، به بررسی مادربرد گیگابایت GIGABYTE Z790 AORUS MASTER می‌پردازیم که از طرف نماینده رسمی‌‌گیگابایت در ایران در اختیار ما قرار گرفته است.

آشنایی با پردازنده‌های Raptor Lake و چیپست Z790

شرکت اینتل با ارائه نسل 12 در سال گذشته، یک پله بزرگ در پیشرفت و توسعه فن آوری پردازنده‌ها برداشت. شرکت AMD ماه‌ها بعد از معرفی نسل 12، با عرضه سری 7000 رایزن توانست مجددا به عرصه رقابت با اینتل بازگردد. اما اینتل بلافاصله با معرفی نسل 13، به تمام گمانه زنی‌ها مبنی بر پیشی گرفتن AMD پایان داد، و مجددا، عرصه  سیستم‌های کاربری خانگی را برای AMD تنگ کرد.

سری 7000 پردازنده‌های رایزن عملکردی بسیار نزدیک به پردازنده‌های اینتل دارند، اما، گرانی مادربرد و محدودیت استفاده از رم DDR5 مانع بزرگی برای همه گیر شدن و پذیرش پلتفرم جدید AMD در بازار است. به همین خاطر، در حال حاضر، اینتل بهترین پلتفرم را برای کامپیوتر‌های شخصی و خانگی با بهترین قیمت ارائه می‌کند و این دو مولفه، تمام آن چیزی است که یک شرکت برای پیروزی در بازار به آن نیاز دارد.

نسل 13 پردازنده‌های اینتل با اسم رمز Raptor Lake به مانند نسل 12، از ساختاری هیبریدی بهره می‌برند. بدین معنا که برای انجام امور پردازشی متفاوت، یک واحد مدیریتی تحت عنوان Intel Thread Director ایجاد شده که با تشخیص نوع پردازش، کارهای سبک را به سمت هسته‌های Efficient هدایت می‌کند و کارهای سنگین را به سمت هسته‌های Performance ارسال می‌کند. بدین ترتیب با این تقسیم کار، پردازش‌ها سریعتر انجام می‌پذیرند.

تعداد هسته‌های Efficient در پردازنده‌های رپتورلیک دو برابر شده، همچنین میزان کش افزایش یافته است. پشتیبانی از ارتباط سریع PCIe Gen.5 و همچنین امکان استفاده از رمهای DDR4 و DDR5 از دیگر خصوصیات نسل 13 است. در حال حاضر اینتل از خانواده رپتورلیک فقط 3 مدل پردازنده، i5 13600K(F)، i7 13700K(F) و i9 13900K(F) را معرفی کرده است. که مشخصات و تفاوت‌های آنها را در جدول فوق مشاهده می‌کنید.

شرکت اینتل ضمن حفظ سازگاری نسل 13 با مادربرد‌های سری 600 خود، مادربرد‌های مجهز به چیپست Z790 را نیز برای همراهی عرضه کرده است.

مهمترین تغییرات مادربرد‌های Z790، افزایش تعداد خطوط PCIe Gen.4، پشتیبانی از بیس فرکانس 5600 مگاهرتز DDR5، و همچنین افزایش تعداد USB‌های 20Gbps نسبت به نسل قبل است. با این توصیف از پردازنده‌های رپتور لیک و چیپست Z790، به سراغ بررسی مادربرد گیگابایت می‌رویم.

معرفی محصول

مادربرد مورد بررسی امروز ما، GIGABYTE Z790 AORUS MASTER است که پس از مدل EXTREME، دومین مادربرد High End چیپست Z790 در سبد محصولات گیگابایت محسوب ‌می‌شود. این مادربرد 499 دلاری از VRM مجهز به یک مدار 2+1+20 فازی تمام دیجیتال برای تغذیه پردازنده‌های نسل جدید 13 استفاده می‌کند. ارتباط شبکه Wi-Fi 6 802.11ax در کنار بلوتوث نسخه 5 و کارت شبکه 10 گیگابیتی از جمله دیگر امکانات این مادربرد به شمار می‌رود. مادربرد Z790 AORUS MASTER گیگابایت کلکسیونی از ارتباطات را عرضه می‌کند. یک درگاه M.2 PCIe Gen.5، درگاه‌های متعدد M.2 PCIe Gen.4، تعداد زیادی اتصالات متنوع USB، و پیشرفته ترین امکانات نرم افزاری برای تجربه بهترین عملکرد، با این مادربرد عرضه می‌شود.

آنباکس ویدیویی

جعبه و وسایل همراه

جعبه مادربرد Z790 AORUS MASTER گیگابایت تم جدید مشکی و بنفش و صورتی دارد. نماد فالکن، شاهین آئوروس مهمترین المان روی جعبه است که به چشم می‌آید.

در پشت جعبه، خصوصیات برجسته مادربرد، اعم از VRM قدرتمند، سینک‌های خنک کننده ضخیم برای VRM و درگاه‌های M.2، دکمه آزادسازی قفل اسلات اول گرافیک، و پشتیبانی از SSD‌های PCIe Gen.5 ذکر شده است.

اقلام داخل جعبه شامل موارد زیر است:

• آنتن بلوتوث و Wi-Fi
• یک برگ استیکر آئوروس
• دو عدد کابل ساتای اسلیو شده
• یک عدد سنسور سنجش نویز
• دفترچه راهنما و بروشور نصب
• یک عدد کابل اکستنشن RGB
• دو عدد حسگر ترمیستور برای سنجش دما
• مبدل Q-Connector برای نصب راحت اتصالات فرانت پنل کیس

دوست داشتیم حداقل یک کابل اکستنشن ARGB هم همراه مادربرد می‌بود.

طراحی و امکانات سخت افزاری

مادربرد Z790 AORUS MASTER گیگابایت سایز EATX دارد. بنابراین جزو مادربرد‌های پهن دسته بندی می‌شود. از نظر ظاهر، در عین حال که، میراث دار ساختار تنومند و صنعتی کلاسیک مادربردهای آئوروس گیگابایت است، دارای ظرافت‌های خاص طراحی در روی سینک‌های خنک کننده است.

گارد بالای پنل I/O حالت آینه مات دارد و به صورت لیزری ساخته شده است تا شکست نور در خود را به صورت رنگین کمانی انعکاس دهد.

روکش شفاف و لیزری، در بخش روی سینک چیپست نیز کشیده شده، تا طراحی این مادربرد را فوق العاده جذاب کند.

نکته دیگری که در ظاهر این مادربرد چشمگیر به نظر میرسد، حجم و سایز سینک اولین درگاه M.2 است که مخصوص پذیرایی از اس اس دی‌های PCIe Gen.5 در آینده خواهد بود.

در پشت مادربرد نیز، مهمترین عنصر قابل توجه، بک پلیت سراسری تمام مشکی است که در بخشی از حاشور زیبا به همراه نام آئوروس به چشم می‌خورد.

در بخش فوقانی، از چپ به راست، مهمترین بخش‌ها شامل ورودی دوگانه برق پردازنده، شامل یک جفت سوکت 8 پین است که بیش از 300 وات توان را برای تغذیه پردازنده فراهم می‌کند.

هر دو سوکت دارای آرمور و سپر فلزی هستند، همچنین کانکتور‌ها از نوع یک تکه فلزی در نظر گرفته شده اند تا کوچکترین ضعفی در انتقال نیرو به پردازنده وجود نداشته باشد. در کنار یکی از سوکت‌های 8 پین، 2 عدد هدر 4 پین فن PWM حضور دارند که می‌توان به آنها فن متصل کرد.

سمت راست بخش فوقانی از جمله شلوغترین بخش‌های مادربرد است. در لبه ابتدا 3 هدر فن، به ترتیب CPT OPT مخصوص فن دوم پردازنده، CPU FAN به رنگ طوسی و هدر سوم مخصوص اتصال پمپ واترکولر و یا فن سوم است.

دقت کنید شرکت گیگابایت خیال کاربر را برای اتصال پمپ راحت کرده است. اولا کلیه هدر‌های فن روی مادربرد قادر به تامین 2 آمپر نیرو برای اتصال فن و پمپ هستند، بنابراین بدون کوچکترین افت توان، تمام هدر‌های فن می‌توانند به عنوان هدر پمپ نیز مورد استفاده قرار گیرند و یا به هر هدر این مادربرد می‌توان حتی 4 فن را متصل کرد.

در زیر هدر 4 پین طوسی رنگ فن پردازنده، یک هدر 2 پین مخصوص اتصال سنسور دما وجود دارد.

در لبه مادربرد، 2 خروجی نورپردازی، یکی 4 پین – 12 ولت برای اتصال دستگاه‌های مجهز به نورپردازی RGB، و دیگری 3 پین – 5 ولت برای اتصال دستگاه‌های مجهز به نورپردازی ARGB است.

دیباگر مادربرد، دکمه مینیاتوری پاور، کانکتور تقویت شده 24 پین و تعداد 2 عدد خروجی USB فرانت پنل کیس از نوع 5Gbps و همچنین یک خروجی USB Type C از نوع 20Gbps نیز در این بخش حضور دارند.

هر 4 اسلات رم در مادربرد Z790 آئوروس مستر از نوع تقویت شده است که می‌تواند تا 128 گیگابایت رم از نوع DDR5 را با پشتیبانی از فرکانس کاری بالای 8000 مگاهراز، پذیرایی کند.

دکمه PCIe Easy Latch Plus ابتکار جدید گیگابایت برای رهایی از مشکل آزاد سازی قفل اسلات کارت گرافیک در نسل جدید Z790 است. کارت‌های گرافیک امروزی به لطف بک پلیت‌های بسیار ضخیم و درشتی که دارند، با وجود سینک‌های فراوان در بالا و پایین اسلات گرافیک مادربرد، پس از نصب گیر می‌کنند و دیگر انگشت نمی‌تواند به راحتی به ضامن اسلات گرافیک برسد. بنابراین در چنین شرایطی ناچار هستید یک پیچ گوشتی دراز را راهی سطح مادربرد کنید که در رفتن آن پیچ گوشتی می‌تواند به مادربرد آسیب برساند. شرکت گیگابایت، برای خلاص شدن از این وضعیت، دکمه Easy Latch Plus را برای این منظور ساخته است که با اتصال تسمه ای فلزی به ضامن اسلات گرافیک می‌تواند به راحتی آن را آزاد کند.

مادربرد Z790 Aorus Master گیگابایت، تعداد سه اسلات کامل PCI Express دارد، که اولین درگاه از بالا منشعب از پردازنده، از نوع Gen.5 با پهنای باند کامل x16 است، و دو درگاه پایینی منشعب از چیپست از نوع PCIe Gen.3، به ترتیب با پهنای باند x4 و x1 در پایین مادربرد نزدیک به هم قرار گرفته اند. خوشبختانه دیگر SLI از طرف سازندگان گرافیک پشتیبانی نمی‌شود بنابراین، پشتیبانی از آن هم در مادربرد‌های جدید وجود ندارد.

در حاشیه سمت راست مادربرد، تعداد 4 درگاه SATA III حضور دارند، که البته، مشخصه گیگابایت از تعداد درگاه‌های ساتا کم کرده و خطوط مربوطه را در درگاه‌های M.2 استفاده کرده است. شاید با وجود اس اس دی‌های M.2 خیلی از کاربران دیگر نیازی به درگاه SATA نداشته باشند، اما همچنان طیف بزرگی از‌هارد دیسک و اس اس دی‌های ساتا استفاده میکنند. بنابراین به نظر میرسد 4 درگاه ساتا برای 90 درصد کاربران کافی است.

 در ادامه دو هدر 4 پین PWM مخصوص فن که به صورت زاویه دار کنار درگاه‌های ساتا حضور دارند، و جایگاه اتصال کارت تاندربولت آخرین سوکت این بخش از مادربرد است.

 اتصالات حاشیه پایین مادربرد شامل هدر‌های مخصوص i/o پنل کیس، هدر مخصوص TPM، دو هدر 4 پین فن PWM، سوییچ قابل برنامه ریزی ریست، دو خروجی USB 2.0 فرانت پنل، یک هدر دیگر فن، هدر مخصوص سنسور نویز، و دو خروجی نورپردازی شامل یک خروجی 4 پین RGB و یک خروجی 3 پین ARGB ‌می‌شود.

در بخش صوتی، مادربرد Z790 Aorus Master مجهز به چیپ Realtek ALC1220 است که گیگابایت آن را در ترکیب با خازن‌های ژاپنی چمیکون و WIMA در کنار DAC پر قدرت ESS SABRE HI-FI 9118 DAC به کار گرفته است. چیپ 1220 اگرچه مربوط به نسل‌های پیشین است، اما همچنان عملکردی پرقدرت دارد و ‌می‌تواند انواع هدفون‌ها و اسپیکر‌های حرفه‌ای را تغذیه کرده و شما را از هر لحاظ نسبت به داشتن یک کارت صدای پر قدرت بی نیاز کند. کل این مجموعه در زیر سینک سراسری خنک کننده M.2 قرار دارد.

با برداشتن سینک، مدار صوتی، که به صورت ایزوله جدا از بقیه مدارات مادربرد است نمایان می‌شود.

اتصالات I/O پنل مادربرد شامل دو خروجی جک صوتی و یک درگاه خروجی صدای اپتیکال، درگاه 10 گیگابیتی LAN، تعداد 7 عدد USB 10Gbps از نوع A، تعداد 2 درگاه USB 20Gbps از نوع C، پنج درگاه USB 5Gbps که یکی از آنها از نوع C است. یک درگاه DP 1.4 هم برای خروجی تصویری گرافیک مجتمع در نظر گرفته شده است. دو اتصال طلایی رنگ هم برای اتصال آنتن SMA برای چیپ وایرلس Wi-Fi6E و بلوتوث نسخه 5 قرار داده شده است. دوست داشتیم در این پنل حداقل شاهد حضور یک LAN دیگر نیز باشیم. گیگابایت دو دکمه Q-Flash Plus مخصوص به روز رسانی بایوس، و CMOS Clear را نیز در این بخش قرار داده است.

با برداشتن تمام سینک‌ها، تمام بخش‌های مادربرد نمایان می‌شود.

بخش VRM مادربرد Z790 AORUS MASTER گیگابایت نسبت به مدل Z690 بازهم قدرتمند تر و فربه تر شده است. گیگابایت از سینک‌های چند طبقه با روکش نانوکربن برای خنک سازی مدار VRM این مادربرد استفاده کرده است.

سینک‌های بخش VRM فوق العاده ضخیم و چند طبقه، با طراحی خاص پره ای، نهایت خنک سازی را برای VRM به همراه می‌آورد. گیگابایت یک لوله انتقال حرارت را در بطن این دو بخش از سینک خنک کننده به کار برده است.

بخش VRM مادربرد Z790 AORUS MASTER توسط دو ورودی برق 8 پین تغذیه می‌گردد. شرکت گیگابایت با طراحی یک مدار 20 فازی فقط برای تغذیه V-Core پردازنده، نهایت قدرت و ثبات ممکن را برای پردازنده به ارمغان آورده است.

این مدار توسط کنترلر PWM مدل Renesas RA229131 مدیریت می‌شود. این کنترلر از جمله موفق ترین کنترلر‌ها در مهار و مدیریت پردازنده‌های نسل 12 و 13 اینتل است که توسط تمام برند‌های مادربرد سازی در مادربرد‌های High End به کار گرفته شده است.

تعداد بیست Smart Power Stage یکصد و پنج آمپری مجموع 2100 آمپر نیرو را برای پردازنده فراهم می‌کند که رقمی‌بسیار فراتر از نیاز غولهای نسل 13 اینتل است. گیگابایت 1 فاز 105 آمپری را برای VCCGT که مخصوص گرافیک مجتمع پردازنده است، اختصاص داده، و همچنین تعداد 2 فاز 90 آمپری Dr. MOS را نیز برای بخش VCCAUX به جهت تامین نیروی لازم برای کنترلر حافظه و ارتباطات PCIe استفاده کرده است.

بخش ذخیره سازی مادربرد Z790 گیگابایت، بسیار تکامل یافته تر نسبت به نسل‌های پیشین است. مثل همیشه، گیگابایت از پد‌های حرارتی دو طرفه برای تمام درگاه‌های M.2 استفاده کرده است.

درگاهی فوقانی M.2 که زیر پردازنده و بالای اسلات کارت گرافیک است، پهنای باند مشترکی با آن دارد. که در صورت استفاده از اس اس دی‌های PCIe Gen.5، پهنای باند اسلات گرافیک به نصف یا x8 کاهش می‌یابد. از آنجایی که پهنای باند Gen.5 x8 تقریبا برابر با پهنای باند کامل PCIe Gen.4 x16 است، هیچ گونه محدودیتی برای کارت گرافیک پیش نخواهد آمد.

این مسئله البته محدودیت ذاتی چیپست است که گیگابایت، با زیرکی تمام از آن عبور کرده است.

چهار درگاه دیگر M.2 همه از نوع Gen.4 با پهنای باند کامل x4 است.

گیگابایت همچنین از مکانیسم جدید لچ‌های فنری برای بستن حافظه‌های M.2 بهره گرفته تا کاربران دیگر دشواری بستن پیچ‌های ریز حافظه‌های M.2 را نداشته باشند.

کیفیت و ضخامت سینک‌های خنک کننده درگاه‌های M.2 مادربرد Master در بالاترین سطح قرار دارد.

سینک بزرگ و قطور درگاه M.2 فوقانی که مخصوص حافظه‌های Gen.5 است، نیز، کیفیت و سنگینی مثال زدنی دارد.

این هم نمایی از پشت سینک‌ها و پد‌های حرارتی متصل به آنها است.

سیستم تست:

بررسی کارایی

ما برای تست مادربرد Z790 AORUS MASTER گیگابایت از پردازنده 13900K استفاده کردیم که پرچمدار پردازنده‌های نسل 13 اینتل است. از نظر مادربرد کوچکترین محدودیتی در استفاده از تمام قابلیت های این پردازنده وجود نداشت، فقط صرفا کولر ما توانایی خنک کردن این پردازنده را نداشت. در نتیجه از آب و هوای سرد این روزها بهره گرفتیم و با بردن سیستم بر روی پشت بام، و استفاده از 3 فن و ایرکولر نوکتوا بالاخره در دمای 98 الا 99 درجه توانستیم تست های لازم را از 13900K بگیریم.

با توجه به حرارت زیاد 13900K در حالت پیش فرض، همینکه امکان تست این مادربرد در پشت بام و هوای سرد فراهم شد، کلاه خود را بالا انداختیم و حتی فکر اورکلاک را از سر خود بیرون کردیم. بنابراین کلیه تست ها در حالت پیش فرض از این پردازنده و مادربرد گرفته شده اند.

با این توضیح که این اولین تست ما از نسل 13 اینتل است و در کلیه جداول، این مادربرد در کلاس خودش، در صدر جدول قرار گرفته است، به سراغ تست ها می رویم.

نتیجه گیری:

با نگاهی به نتایج پرچمدار 13900K، باید اقرار کرد هیچ وقت تفاوت پرفورمنس بین دو نسل از پردازنده‌های اینتل، به این اندازه نبوده است. اینتل بقدری توانایی نسل 13 را افزایش داده است که ارتقا به نسل 13، نه تنها به کلیه کاربران نسل‌های پیشین پیشنهاد می‌شود، بلکه حتی دوستانی که نسل 12 پردازنده‌ها را دارند، حتما بایستی به نسل 13 ارتقا دهند.

خود اینتل هم به این موضوع پی برده است، بنابراین در طول سال 2023 صرفا بر روی توسعه نسل 13 تمرکز خواهد کرد. بنابراین تا یک سال آینده فرصت دارید تا به نسل 13 ارتقا دهید.

به سراغ مادربرد موضوع بررسی، Z790 AORUS MASTER گیگابایت می‌رویم. مادربردی خوش ساخت و زیبا، که کار با آن بسیار راحت و دلپذیر بود. از بابت شکل ظاهری گیگابایت سطح طراحی را با این مادربرد از چند پله ارتقا داده است. این مادربرد بسیار سنگین است چرا که اجزای همه ی سینک‌ها، تماما فلزی است. کیفیت سینک‌های به کار رفته در آن نیز کاملا از روی تصاویر مشخص است.

مادربرد Z790 AORUS MASTER گیگابایت یکی از بهترین مادربرد‌های دنیا برای تجربه نسل 13 پردازنده‌های اینتل است. در پایان، ضمن تشکر از دفتر محترم گیگابایت برای در اختیار قرار دادن این مادربرد به جهت تست، با توجه به امتیازات خوب در تست‌ها و همچنین عملکرد مناسب این مادربرد، امکانات خوب آن در رنج قیمتی مناسب، و طراحی جذاب ظاهری، کیفیت مطلوب ساخت، و تجهیز آن به مدار تغذیه پر قدرت برای پردازنده، به ترتیب، نشان منتخب گیمرها، نشان نوآوری، و نشان منتخب سردبیر را اهدا می‌کنیم.