بررسی مادربرد ASUS TUF GAMING Z590-PLUS WI-FI

در ادامه بررسی مادربرد‌های سری Z590 ایسوس، امروز به سراغ یکی از مادربرد های گروه تاف گیمینگ می‌رویم. خانواده تاف گیمینگ از دیرباز بر این اساس بوجود آمدند که با هر چیپستی به عنوان یک گزینه ی مقرون به صرفه عرضه شوند و در عین حال، بازار هدف آنها گیمر‌ها باشند. مادربرد ASUS TUF GAMING Z590-PLUS WI-FI با استاندارد جان سخت نظامی‌ ایسوس، به عنوان جدید ترین گزینه مقرون به صرفه این شرکت برای همراهی نسل 11 پردازنده‌های اینتل عرضه شده است. در این بررسی خواهیم دید، این مادربرد، علیرغم قرار داشتن در خانواده تاف، به یکی از پر قدرت ترین VRM‌ها برای اورکلاک مجهز است و از لحاظ امکانات، چیزی کم ندارد. با ما در این بررسی اجمالی همراه باشید.

پیش از شروع، توضیح “آشنایی با پردازنده های نسل 11 راکت لیک”، و همچنین مطالعه خصوصیات چیپست Z590، می توانید به ابتدای بررسی مادربرد Asus Z590 Strix E مراجعه بفرمایید.

معرفی محصول

شرکت ایسوس بیش از 12 مادربرد مجهز به چیپ Z590 را روانه بازار خواهد کرد. این مادربردها در پنج خانواده TUF Gaming، Prime، ROG Strix و ROG Maximus تقسیم بندی می‌شوند. در خانواده تاف گیمینگ صرفا 2 مادربرد مشابه حضور دارند که تنها تفاوت آنها، داشتن Wi-Fi است.

مادربرد موضوع بررسی ما، ASUS TUF GAMING Z590-PLUS WI-FI، یک محصول میان رده از چیپست Z590 ایسوس محسوب می‌شود که با برچسب قیمت 260 دلاری در بازار‌های جهانی، و در بازار ایران حدودا 10.5 میلیون تومان قیمت دارد. نسبت به نسل گذشته Z490، این مادربرد 60 دلار گرانتر است، و در ایران هم با همین حدود اختلاف قیمت عرضه شده اند. البته این مادربرد از بسیاری جهات نسبت به مدل 490 برتری دارد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

جعبه و وسایل همراه

جعبه مادربرد ASUS TUF GAMING Z590-PLUS WI-FI به مانند سَلَف خود، به رنگ نظامی‌زرد و مشکی اتحاد Tuf Alliance ایسوس مزین است. اطلاعات روی جعبه شامل پشتیبانی از فن آوری Aura Sync، Wi-Fi 6، صدای DTS دالبی، پشتیبانی از خروجی HDMI برای گرافیک داخلی و ارتباط سریع PCIe Gen.4 اشاره کرد. در پشت جعبه نیز به امکاناتی نظیر سینک خنک کننده برای درگاه M.2 و نورپردازی روی مادربرد اشاره شده است.

اقلام داخل جعبه شامل 2 عدد کابل SATA III، دفترچه راهنما، برچسب‌های تبلیغاتی TUF، و آنتن وایرلس Wi-Fi می‌باشد. همچنین یک Certificate در جعبه قرار دارد که سند گواهی تست‌های نظامی ‌پاس شده این مادربرد است. این تست‌ها توسط شرکت بازرسی Integrated Service Technology صورت پذیرفته است. این شرکت مستقل در زمینه بازرسی فنی مدارها و اجزای الکترونیکی برد‌های صنعتی فعالیت دارد، و بر اساس تست‌ها و آزمایشهای خود، به قطعات الکترونیکی گواهی اعطا می‌کند. شرکت iST، این مادربرد TUF Gaming را به درخواست ایسوس بر اساس استاندارد‌های سخت گیرانه صنعتی و نظامی‌ آزمایش و تست کرده است و بر اساس نتایج بدست آمده این گواهی اطمینان Certificate of Reliability  را به این محصول شرکت ایسوس اهدا کرده است.

طراحی و امکانات سخت افزاری

مادربرد تاف گیمینگ پلاس Z590 ایسوس، شاید زیباترین مادربرد تاف گیمینگی است که از ابتدای تولد این سری تا به امروز تولید شده است. بخش اعظم ظاهر جذاب این مادربرد در سینک خنک کننده چیپست، و سینک‌های روی VRM خلاصه می‌شود. تم غالب مدار چاپی آن مشکی است به همراه رگه‌های طوسی. ایسوس همیشه در استفاده از سینک‌های خنک کننده حجیم برای سری تاف خساست بخرج می‌داد، اما این بار، پر پیمان ترین و حجیم ترین سینک خنک کننده تاریخ تاف گیمینگ را برای این مادربرد در نظر گرفته است. ناگفته نماند این مادربرد ابعاد استاندارد ATX دارد.

نمایی از طراحی پشت مادربرد را مشاهده می‌فرمایید.

مادربرد ASUS TUF GAMING Z590-PLUS WI-FI تمام امکانات لازم برای یک قرار گرفتن در زمره مادربرد‌های خوب Z590 را دارد. مدار چاپی شش لایه، پشتیبانی از PCIe Gen.4، تعداد 4 عدد USB 2.0، 4 عدد USB 3.0، یک عدد USB 3.0  از نوع Type C، دو عدد USB 3.2 Gen.2، یک عدد USB 3.2 Gen.2 x2 از نوع Type C، یک ارتباط LAN از نوع 2.5 گیگابیتی، ارتباط بی سیم Wi-Fi از نوع 6، بلوتوث نسخه 5.1، چیپ صدای 7.1 کاناله Realtek ALC1200A به همراه لایسنس Dolby DTS مخصوص گیمینگ، چهار خروجی نورپردازی، سه درگاه M.2، یک مدار تغذیه بسیار قدرتمند برای تغذیه گشنه ترین پردازنده این نسل، یعنی 11900K، و توانایی پذیرایی از 128 گیگابایت رم DDR4 با قابلیت فرکانس‌های بالای 5133MHz که فوق العاده است.

شرح مادربرد را طبق معمول از این بخش شروع می‌کنیم، اگر به این تصویر دقت کنید، سینک فلزی خنک کننده VRM هم ضخیم است و هم وسعت آن به روی بخش I/O پنل کشیده شده، به عبارت دیگر، گارد روی I/O پنل، ادامه سینک خنک کننده VRM است، و این فوق العاده است. به سراغ اتصالات می‌رویم. دو ورودی برق پردازنده، یکی 8 پین و دیگری 4 پین که مجموعا 450 وات را در اختیار پردازنده قرار می‌دهند. در وسط دو هدر فن داریم، یکی CPU_FAN و دیگری CPU_OPT.

در بالای اسلاتهای رم، 2 خروجی نورپردازی، شامل یک خروجی 4 پین RGB و یک خروجی 3 پین ARGB قرار دارند. در سمت راست اسلاتهای رم، سوکت 24 پین، چراغ‌های کنترل وضعیت Q-LED، یک درگاه اتصالUSB 3.0  نوع C و یک درگاه USB 3.0، هر دو برای اتصال به فرانت پنل کیس قرار دارند.

در این بخش، تعداد 2 عدد درگاه SATA III، با زاویه 90 درجه در زیر سینک خنک کننده چیپست قرار دارند.

در لبه پایینی مادربرد، اتصالات فرانت پنل، تعداد 4 عدد درگاه SATA III، یک هدر چهار پین RGB و یک هدر 3 پین ARGB نسل دومی، تعداد 2 خروجی فن PWM/DC، یک جفت USB 2.0، یک Header مخصوص Thunderbolt 4، پورت COM، و هدر Audio فرانت پنل قرار دارند.

دو اسلات گرافیک بر روی این مادربرد وجود دارد که یکی از آنها از فن آوری ASUS Safe-Slot برای استحکام بخشی به درگاه بهره می‌برد و به ارتباط PCIe Gen.4 مجهز است و دومین اسلات تنها پهنای باند X4 دارد و به چیپست وصل است و از SLI پشتیبانی نمی‌کند. تعداد دو اسلات PCIe X1 نیز در لابه لای اسلات‌های گرافیک قرار دارند.

 این مادربرد سه درگاه M.2 دارد که تک درگاه فوقانی مجهز به ارتباط PCIe Gen.4 با سرعت 64Gbps، و دو درگاه پایینی از نوع PCIe Gen.3 متصل به چیپست هر کدام تا 32Gbps سرعت دارند.

هر سه سوکت M.2 مجهز به سینک خنک کننده هستند.

به مانند تاف Z390، و Z490، ایسوس بخش صوتی Z590 را به کارت صدای Realtek S1200A مجهز کرده است که خروجی قدرتمند و با کیفیتی دارد. این بخش صوتی با تفکیک کانال‌های چپ و راست بر روی لایه‌هایPCB، به صورت مجزا نسبت به تاثیرات نویز در مدار‌های اطراف ایزوله است. برای این کارت صدا نیز از خازن‌های ژاپنی با کیفیت استفاده شده است. این کارت صدا مجهز به فن آوری صوتی Surround سه بعدی استاندارد Dolby است.

در این تصویر همچنین، ضامن جدید قفل پردازنده های M.2 که توسط ایسوس ابداع شده است را مشاهده می کنید. برای اتصال اس اس دی های M.2 به این مادربرد دیگر نیازی به پیچ های ریز نیست و به لطف وجود این ضامن ها، به راحتی می توان اس اس دی ها را به مادربرد وصل کرد.

در پنل پشت مادربرد، دو درگاه USB 3.2 Gen.2، یک درگاه USB 3.2 Gen.2 x2 از آنها نوع C، دو درگاه USB 3.1 Gen.1، دو درگاه USB 2.0، یک درگاه PS/2، یک یک درگاه LAN از نوع 2.5 گیگابیتی اینتل، اتصالات طلایی آنتن Wi-Fi، خروجی‌های تصویری برای گرافیک مجتمع شامل HDMI 2.0 و Display Port، خروجی صدای Optical در کنار پنج خروجی و ورودی صوتی که می‌تواند در ست آپ‌های 7.1 کاناله صوتی مورد استفاده قرار گیرد، حضور دارند. شاسی پنل نیز از نوع ثابت است.

این تصویر هم نمای دیگری است از اتصالات متنوع در این مادربرد ایسوس، تعداد خروجی فنها مجموعا 5 هدر چهار پین از نوع PWM/DC است.

مادربرد Asus TUF Gaming Z590 Plus Wi-Fi مجهز به مدار VRM دیجیتالی 2+14 فازی است که توسط یک کانکتور 8 پین و یک سوکت 4 پین پاور تغذیه می‌شود. این مادربرد به تجهیزاتی مانند Tuf Chokes، Tuf Capacitors، Tuf MOSFETS  و فن آوری‌هایی نظیر Tuf Protection و Tuf Components دارد که به کاربر این اطمینان خاطر را می‌دهد که این مادربرد برای استفاده در بدترین شرایط آب و هوایی نیز آمادگی لازم را دارد. کنترلر PWM مادربرد خروجی 7+2 کاناله دارد و با 14 عدد ماسفت‌های تجمیعی هر کدام به قدرت 50 آمپر می‌تواند تا 700 آمپر خروجی برای V-Core پردازنده داشته باشد. برای بخش iGPU نیز دو فاز SOC در اختیار بخش گرافیک مجتمع قرار دارد که تا 100 آمپر توان، و برای بخش حافظه IMC نیز یک فاز با 50 آمپر توان به کار گرفته شده است. بدون شک این پرقدرت ترین VRM برای یک مادربرد خانواده تاف گیمینگ است، که تا به امروز به تولید رسیده.

برای خنک سازی VRM، ایسوس از سینک دو تکه ای چند طبقه و تنومند استفاده کرده است. این سینک به عنوان کاور پشت I/O پنل نیز ایفای نقش می‌کند.

معرفی سیستم تست

به علت تغییر کارت گرافیک از 2060 به 3060Ti در سال 1400، برخی از جداول تست‌های پیشین دیگر قابلیت استفاده نداشته و از این رو، صرفا تصویر تست مربوطه به جای جدول منتشر می‌شود.

بررسی کارایی

پردازنده 11700K از قدرت تک هسته ای بسیار قوی تری نسبت به نسل‌های پیشین Core i7 اینتل برخوردار است، اما این قدرت تک هسته لزوما در همه ی زمینه‌ها یاری بخش اینتل نیست و بعضا در برخی عملکردها مانند گیمینگ، نسبت به نسل‌های پیشین، یک عقبگرد و یا درجا زدن را شاهد هستیم. به نظر می‌رسد بخشی از علت درجا زدن 11700K در زمینه گیمینگ، افزایش میزان تاخیر در کنترلر حافظ رم است، جایی که شاید اینتل برای جبران پشتیبانی از رمهای فرکانس بالا، میزان تاخیر خوانش از حافظه RAM را افزایش داده است. به همین سبب، بدترین و بالاترین زمان تاخیر  را در این نسل از پردازنده‌های اینتل شاهد هستیم. امیدواریم اینتل در آینده با ارائه آپدیت‌ها، کمی ‌‌از این ضعف را در این پردازنده‌ها جبران کند، تا مجددا تاج پادشاهی بهترین پردازنده گیمینگ، به اینتل بازگردد.

به لطف عملکرد خوب VRM مادربرد Asus TUF Gaming Z590 Plus Wi-Fi، پردازنده 11700K به حداکثر بوست خود در اکثر تست‌ها رسید. اگر چه این پردازنده در رندرینگ می‌تواند داغ شود اما، بدون اورکلاک، با کولر 360 گرین توانستیم به طور موثر این پردازنده را در حین تست‌ها خنک نگاه داریم. دمای داغترین هسته در شرایط دیفالت، حدود 85 درجه سانتیگراد ثبت شد. اما به محض اولین تلاش برای 100 مگاهرتز اورکلاک، دمای پردازنده 100 درجه را به سرعت رد کرد و سیستم ریست شد. دلیل این امر ضعف واتر کولر ما و داغی بیش از حد 11700K است. به همین جهت، کلیه تست‌ها در حالت پیش فرض و بدون اورکلاک از این مادربرد گرفته شده است.

برای بخش رم، توانستیم رمهای سیستم تست را از 3600 مگاهرتز به 4000 مگاهرتز اورکلاک کنیم، و البته مطمئن هستیم این میزان اورکلاک می تواند در آینده با ارائه آپدیت های بایوس، بیشتر هم باشد.

همان طور که در تست‌ها نمایان است، این مادربرد کمابیش در اکثر تست‌ها هم تراز و نزدیک مادربرد Strix-E قرار گرفت و به خوبی از پس بنچمارکها بر آمد. اختلاف‌های ثبت شده به هیچ وجه بیش از یکی دو درصد نیستند و نشان صلابت و توانایی خوب Asus TUF Gaming Z590 Plus Wi-Fi در انواع کاربری‌هاست.

نتیجه گیری

از آنجایی که بازار هدف سری TUF Gaming، بودجه محور است، همیشه ایسوس یکسری از امکانات مادربرد‌های رده بالاتر را در مادربرد‌های تاف حذف می‌کرد تا با کاهش هزینه تمام شده، قیمت محصول پایین آید. در این بین گاهی دیده می‌شد بهره برداری از برخی امکانات نیز در این میان محدود شود. اما مادربرد TUF GAMING Z590 Wi-Fi تقریبا تمام امکانات مهم را دارد. و از این جهت، می توان این مادربرد را اولین محصولی از سری TUF دانست که، اگرچه همچنان اقتصادی است، اما از نظر امکانات، هیچ گزینه ی حیاتی حذف نشده است. مثلا در مادربرد‌های رده بالای استریکس Z590، ما ارتباط Wi-Fi از نوع 6E داریم، و ایسوس در این مادربرد، از ارتباط نسل پیشین، یعنی Wi-Fi نوع 6 استفاده کرده است. این نکته ی مهمی ‌است که اگرچه نوع Wi-Fi یک پله عقب رفته است، اما حذف نشده و هنوز این مادربرد، توانایی شبکه‌ای بسیار مطلوب و کاملا به روزی را دارد.

یک مثال دیگر، مثلا در نسل‌های پیشین مادربرد‌های تاف گیمینگ، اثری از اتصال فرانت پنل USB Type C نبود، اما این بار ایسوس این گزینه را هم به این مادربرد اضافه کرده است، هرچند، سرعت انتقال آن صرفا به اندازه USB 3.0 است، اما در صورتی که کیس شما چنین اتصالی داشته باشد، جای آن خالی نخواهد بود و این مادربرد از آن پشتیبانی خواهد کرد.

یک تغییر مهم دیگر در بحش درگاه M.2 رخ داده است. در نسلهای گذشته، ایسوس برای سری TUF فقط یک یا دو عدد درگاه M.2 استفاده می‌کرد، که یا اصلا سینک خنک کننده نداشتند، و یا اگر سینک داشتند تنها یکی از آن دو درگاه مجهز به سینک خنک کننده بود. حالا در چیپست Z590، ایسوس سه درگاه M.2 به کار گرفته است و برای هر سه آنها سینک خنک کننده استفاده کرده است.

وجود سه درگاه M.2 در این مادربرد اهمیت بسیار فراوانی دارد. یکی از آنها که از نوع PCIe Gen.4 x4 است که متصل به پردازنده است. دو تای دیگری فقط PCIe Gen.3 x4 هستند. ممکن است بگویید این که مسئله ای نیست، اکثر مادربرد‌ها از نسل Z270، Z370، Z390، بگیر تا Z490، همه ی آنها حداقل دو درگاه M.2 از نوع PCIe Gen.3 x4 داشتند، چه چیز خاصی این مادربرد Z590 دارد؟

پاسخ این است که تمام آن مادربردهای نسل‌های پیشین که حداقل دو درگاه M.2 داشتند، به دلیل محدودیت پهنای باند چیپست و پردازنده به PCIe Gen.3 x4، اگر شما دو تا SSD از نوع NVMe را RAID 0 می‌کردید، سقف سرعت شما از 3500MB/s بیشتر نمیشد چون ارتباط چیپست با پردازنده تنها 4 خط PCIe Gen.3 داشت و علی رغم وجود دو درگاه M.2 هرگز نمی‌توانستید از سرعت واقعی RAID 0 دو اس اس دی NVMe بهره ببرید.

اما حالا، به لطف دو برابر شدن پهنای باند بین چیپست و پردازنده در مادربرد Z590، شما می‌توانید دو اس اس دی NVMe از نوع PCIe Gen.3 x4 را به صورت RAID 0 ببندید و سرعتی خواندن و نوشتن متوالی نزدیک به 7000MB/s را با اس اس دی‌های PCIe Gen.3 x4 تجربه کنید. این تفاوت اساسی و اهمیت داشتن این تعداد از درگاه M.2 را در این مادربرد Z590 نشان می‌دهد، که به تنهای از تمام نسل‌های پیشین برتر است. پس ایسوس از این نظر هم، برای این مادربرد کم نگذاشته است.

بحث بعدی خروجی نورپردازی RGB و ARGB است که این مادربرد تاف، برای اولین بار مثل مادربرد‌های رده بالا، مجهز به دو خروجی RGB و دو خروجی ARGB است. ایسوس همچنین برای اولین بار، از ارتباط LAN با پهنای باند 2.5 گیگابیتی در این سطح از مادربرد‌ها استفاده کرده است. و آخرین نکته، برای اولین بار ایسوس از پنل پشتی ثابت در خانواده تاف بهره گرفته است. تا پیش از این هیچ گاه مادربرد‌های سری TUF، پنل پشتی ثابت نداشته اند.

مادربرد Asus TUF Gaming Z590 Plus Wi-Fi همچنین در کلیه تست‌های ما نتایج خوبی را از خود ثبت کرد و در حد و کلاس خودش یکی از بهترین گزینه‌ها برای استفاده از نسل جدید پردازنده‌های اینتل است. در پایان، با توجه به کلیه موارد فوق، در کنار نشان ارزش خرید، نشان پیشنهاد شده توسط سخت افزار نیز به این مادربرد اهدا می‌کنیم.