تانک های در اختیار ایران چه هستند و چه در توان دارند؟

دوستان و همراهان سخت افزار،پس از یک دوره اخبار مهم فناوری و دنیای سخت افزار،باز هم در کنار شما هستیم به همراه یک مقاله جذاب نظامی.آیا از موجودی و مدل های تانک های ایرانی اطلاع دارید؟با ما همراه باشید.

ام 74 پاتن

ین تانک ۶۰ ساله که همچنان در خدمت ارتش ایران است . این تانک در سال ۱۹۵۸ تا ۱۹۵۹ به شکل دست دوم وارد ایران شد. ایران  ۴۰۰ دستگاه از این تانک را دریافت کرد که همگی از نوع  ام ۴۷ نسخه تولید بود ولی در دهه ۱۹۷۰ اکثر انها پیش از انقلاب  ارتقاء یافته و به مدل ام ۴۷ ام ارتقاء یافتند . این ارتقاء شامل نصب موتور دیزل ام ۶۰ ای و نصب سامانه اتش  تانک ام ۶۰ ای ۱ بود  و همچنین کمک  راننده  که کنار  راننده قرار داشت حذف شد و به جای ان میزان بیشتری مهمات ۹۰ م م قرار گرفت.این ارتقاء  در ایران روی تانک های ام ۴۷ ایرانی و ارتش پاکستان انجام شد. ام ۴۷ با سن ۶۰ سال بین سال های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۳ تولید شد یعنی زمان جنگ کره. این تانک بر اساس  نیاز جنگ کره ساخته شد و عملا در اواخر همان دهه ۱۹۵۰ با تانک ام ۴۸ جایگزین شد ولی امروزه ایران همچنان این تانک را در خدمت دارد و تنها کاربر نظامی ان است.این تانک در جنگ ایران و عراق حضور  داشت ولی به دلیل زره کم و کارایی  کم توپ ۹۰ م م بیشتری برای پشتیبانی اتش و اتش غیر مستقیم  مورد استفاده قرار رفت. ایران حدود ۱۳۰ تا ۱۶۰ عراده  ام ۴۷ دارد.

ام ۴۸ پاتن

ضعف تانک ام ۴۷ در ایران مشخص  شد تا در سال ۱۹۶۲ ایران  دست به  خرید ۲۶۰ عراده ام ۴۸ ای ۳ زد  که انها نیز دست دوم بودند. در  دهه بعد ایران ام ۴۸ خود را در کنار ام ۴۷ ارتقا داد که شامل نصب موتور دیزل و سامانه اتش  ام۶۰ در کنار نصب توپ ۱۰۵ م م بود(ام ۴۸ ای ۳ دارای  موتور بنزینی و توپ ۹۰ م م بود). این تانک در جریان جنگ ایران و عراق  حضور داشت  توپ ۱۰۵ م م کارایی خوبی داشت  ولی زره ان ناکافی بود. ایران همکنون  حدود ۱۵۰ عراده کم بیش از این تانک را در خدمت دارد . در دهه۱۳۷۰شمسی ایران پروژه ای را با نام ذولفقار ۱ اجرا  کرد که به ان خواهیم پرداخت ولی این پروژه با  استفاده از شاس  ام ۴۸ موجود در خدمت بود. از انجای که واقعا مشخص نیست در نهایت چند  ذولفقار ۱ تولید شد(در منابع بین ۲۰ تا ۱۰۰ عراده ولی تعداد انگوشت شمار است زیرا به شکل عملیاتی اصلا در یگانهای زرهی در  دسترس نیست). در کل همچنان ام ۴۸ در ایران بدون ارتقا خاصی در خدمت است اگرچه جدیدا کمتر دیده می شوند.

ام 60 پاتن

ایران در سال ۱۹۶۹ دست به دریافت ۴۶۰ عراده  M-60A1  زد. این تانک در زمان خوب بهترین تانک امریکا بود و البته تانک بسیار قابلی بود. سامانه اتش  مناسبی داشت و توپ ۱۰۵ م م نیز که یکی از برترین  توپ های  نصب شده در تاریخ روی یک تانک بود.  زره مناسبی داشت  و دست کم برای مقابله با تانک های تی ۵۵ و تی ۶۲  عراق کافی بود. ایران از این تانک در جنگ با عراق  استفاده کرد. تعداد زیادی از انها در جریان  عملیات نصر به دست عراق  افتاد(در کل حدود ۲۰۰  تا ۲۵۰ عراده تانک طی عملیات نصر  یا از دست رفت  ویا به دست عراق  افتاد  . این عملیات بزرگترین عملیات  زرهی  جنگ ایران و عراق  بود  که با شکست فاجعه باری تمام شد .در این عملیات حدود ۲۵۰ تانک ایرانی در اعضاء ۵۰ تانک عراق عمدتا تی ۶۲ از بین رفت.بعد از جنگ ۱۵۰ تا ۱۸۰ تانک ام ۶۰   باقی ماند . ایران یک پروژه با نام صمصام اجرا کرد که شامل ارتقاء  سامانه اتش  و نصب سامانه اتش  کت ۷۲  شد که دارای مسافت یاب لیزری، دید حرارتی نسل دوم، رایانه  اتش  بالستیک دیجیتال ، هشدار  دهنده لیزری، دو جمر فروسرخ  و نصب زره واکنشی  در دو طرف  برجک و نارنجک انداز دود زا است.

چیفتن

خرید چیفتن به  میانه سال های دهه ۱۳۴۰ شمسی بر میگردد زمانی که شاه از قدرت زرهی رو به روشد عراق نگران  بود. شاه علی رغم اینکه تنها جنبه برتری  چیفتن توپ ۱۲۰ م م ال۱۱ ان بود و زره کمی داشت دست به سفارش این تانک زد. شاه در خاطرات خود  یکی از دلایل  سفارش  چیفتن را  افزایش تراز   تجاری میان ایران انگلستان نیز اعلام  شد. شاه به دلیل روابط  خوب با شرکت لیولند و اصلاح تراز  تجاری خود با انگلستان  این تانک را سفارش داد و  اگرچه موارد بسیار بهتری چون ام ۶۰ ای ۳ را  میتوانست انتخاب کند. شاه  برنامه خرید تانک چیفتن  را داشت و قرار بود  در اواخر دهه ۱۹۷۰ دست به ارتقا چیفتن ها تحت برنامه شیر ۱ بزند و در نهایت دست به دریافت شیر ۲ در دهه ۱۹۸۰ بزند(تانکی که بعدها تبدیل به چلنجر ۱ شد) ولی  شاه سرنگون شد و برنامه شیر ۱ و ۲ دست کم برای ایران به جای نرسید.  ایران بین سالی های  ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۵ در مجموع  ۷۵۱ عراده چیفتن شامل ۷۰۷ عراد نسخه  مارک۳ و مارک۵ دریافت کرد. چیفتن تانک پر حاشیه ای حتی  برای خود انگلیسی ها .تانکی بود با موتور چند سوخته بسیار مستعد گرم کردن و گیر کردن که حتی گهگاه نیم ساعت نیز نمی توانست  تانک را به پیش ببرد و بزرگترین مشکل  این تانک بود حتی خود انگلیسها نیز باید با  کاهش قدرت موتور و استفاده  از قدرت کمتر طی مانورها با این  تانک پیش می رفتند . زره ان از جمله در دو طرف  کم بود و تنها نقطه  مثبت  ان توپ خان دار ۱۲۰ م م ان بود که واقعا عالی بود و حتی در چلنجر۱   نیز به کار رفت. ولی انقلاب مانع این برنامه شد و حتی  یک سفارش  بیش از صد عراده ای ایران نیز در نهایت لغو  شد. چیفتن در جنگ  کارایی بسیار بدی داشت . تعداد زیادی  تنها طی عملیات نصر دست دشمن  افتاد در حالی که موتور ها گیر کرده  بود وتوان حرکت نداشتند .گفته شده در مجموع طی جنگ حدود ۳۰۰ عراده چیفتن به دست عراق  افتاد که اکثرا سالم بودند. بعد از جنگ ایران همچنان  کمتر از ۲۵۰ تا ۳۰۰ عراده را در اختیار داشت. برنامه ای با نام مبارز اجرا شد که شامل  تعویض موتور با موتور ۸۴۰   اسب بخاری و نصب مسافت یاب لیزری و سایت اتش  بهبود یافته بود. این نسخه کارایی خوبی داشت  ولی باز  از چند پیش نمونه فراتر نرفت و به دلیل  مالی برنامه به صورت کامل اجرا نشد.

تی 55

تانک تی ۵۵ اولین تانک شرقی ایرانی و اولین تانکی بود که بعد از انقلاب وارد شد.نسخه اصلی تی ۵۵ روسی از دو کشور به ایران رسید در یک برهه  زمانی ۶۵ عراده در سال ۱۳۶۲ از لیبی و  در همان سال ۱۲۰ عراده از سوریه تحویل شد. این تانک ها به شکل دست دوم تحویل  ایران شد.ایران در ادامه به سراغ چین رفت که به هر دو طرف سلاح می فروخت و دست   به سفارش ۳۰۰ عراده تایپ ۵۹  نسخه چینی تی ۵۵ زد که در  تا سال ۱۳۶۵ همه انها تحویل  ایران شد. همچنین ایران طی سه سال اخر جنگ بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ (در اکثر منابع ۵۰۰ امده) تایپ ۶۹ نسخه پیشرفته تر تایپ ۵۹ مجهز به مسافت یاب لیزری  از چین و یک یا دو منبع دیگر  تحویل ایران شد. این تانک ها در ارتش و سپاه به خدمت  گرفته شد.

(تانک های غنیمت گرفته شده ایرانی توسط عراق)

تی 62

تی ۶۲ نیز از جمله تانک های بود که ایران در زمان جنگ وارد کرد. ایران از سه کشور تی ۶۲ وارد کرد اولین بار دست  به وارد کردن ۶۵ عراده  تی ۶۲ از لیبی در سال ۱۳۶۲ زد و یک سال بعد نیز ۱۰۰ عراده از سوریه دریافت  کرد که هر دو سری دست دوم بود و در قدم  بعدی طی دو سال بعد ان دست به خرید ۱۵۰ عراده تی ۶۲ ساخت کره شمالی با نام چیونیما هنو زد. این تانک در جنگ استفاده شد ولی هرگز مورد  توجه ایران قرار نگرفت زیرا چونیما هو کره که کیفیت بسیار بدی داشت  و نسخه های روسی نیز بسیار پر هزینه تر بودند. کلا تی ۶۲ هرگز تانک محبوبی در جهان نبود زیرا از نظر  کارایی تفاوت چندانی با تی ۵۵ نداشت از جمله اینکه در دهه ۱۹۷۰ مهمات های جدید توپ۱۰۰ م م  توان نفوذی  برابر با مهمات های توپ۱۱۵ م م داشتند و از طرفی  تی ۶۲ دو برابر قیمت داشت برای همین ایران رفته رفته این تانک را به شکل ذخیره در اورد  و امروزه نیز ذخیره هستند و نه عملیاتی.

تی 72

ایران اولین  بار در جنگ ایران و عراق با این تانک اشنا شدند. این تانک با توپ ۱۲۵ م م و زره مناسب از همه تانک های  جنگ برتر بود ..ار پی جی ۷ به ان از روبرو اثری نداشت و در درگیری زرهی  با نیروهای ما نیز دست  برتر را داشت . البته به نظر می رسد تنها جنگی که در ان درخشید همان جنگ ایران و عراق  بود.به هر حال تی ۷۲ در اواخر دهه ۱۹۸۰ زمانی  که ایران به دنبال نو سازی ناوگان زرهیش  بود  پر تعداد ترین تانک  شوروی بود اگرچه اخرین ان نبود و تی ۸۰ بهترین انها بود. ایران تصمیم به خرید تی ۷۲ گرفت حالا یا تحت تاثیر کارایی ان در جنگ بود ویا اینکه از موتور توربین گازی پیچیده  پر هزینه تی ۸۰  ترسید   دست به سفارش ۱۰۰۰  عراده از  این تانک زد که قرار بود در ایران به شکل کیت تولید شود.۱۰۴ عراده مستقیم  تحویل شد و ۳۱۸ کیت نیز در ایران تولید شد ولی به دلیل فشار امریکا بر روسیه برنامه  لغو شد و کمتر از نیمی از سفارشات  تحویل شد. ایران همچنین  ۱۰۴ عراده تی ۷۲ ام ۱و ۳۷ عراده دیگر در سال ۲۰۰۲ از بلاروس  از همین  مدل را دریافت کرد.  تی ۷۲  تحویلی از روسیه ایرانی از نسخه S  هستند که  نسخه صادراتی تی ۷۲ بی پیشرفته ترین نسخه  تولید و در واقعه اخرین نسخه تولید این تانک است و نسخه تحویلی  از لهستان  و بلاروس  نسخه ام۱ نسخه صادراتی تی ۷۲ ای است که عراق هم از ان استفاده میکرد و از نسخه  اس ضعیفتر هستند و فاقد زره واکنشی .  تی ۷۲ اس ایرانی مجهز به موتور  ۸۴۰ اسب  بخاره و ۱۵۵ قطعه زره واکنشی کنتاکت ۱ است. این نسخه دارای مقاومت   ۵۴۰ م م در برابر انرژی جنبشی  و ۹۵۰ م م در برابر سلاح های خرج گود است. این تانک توان شلیک مهمات های با توان نفوذ  در ۴۵۰ تا ۵۰۰ م م زره از نوع انرژی جنبشی  و شلیک موشک لوله پرتاب ضد تانک ای تی ۱۰ که در ایران با نام تندر  مدتی تولید شد را دارد. این موشک  لوله پرتاب در حال حاظر  بهترین سلاح ضد تانک شلیک از تانک های  ایرانی است که دارای سامانه هدایت  لیزری  و توان نفوذ در ۸۵۰ م م زره است ولی باز برای نفوذ در تانک های چون ابرامز ویا لئوپارد ۲ و یا مرکاوا   کم است  ایران تی ۷۲ های خود  را ارتقاء  داد برخی از نسخه  های دست دوم خریداری شده از لهستان و بلاروس به سایت اتش کت۷۲  شدند. همچنین ایران برخی از تی ۷۲ خود را به زره توری ضد راکت تجهیز کرد که با نام تانک رخش  شناخته می شود(فقط با اضافه کردن یک زره توری نام تانک عوض شد). همچنین ایران در اواخر دهه ۱۳۷۰ با بهبود  رابطه خود با اکرایین  پروژه ای با نام خرمشهر  را رقم  زد که شامل تعویض موتور و همچنین نصب برجک تانک تی ۸۰ یو دی (نسخه تولید در اکراین) روی تی ۷۲ بود که حفاظت زرهی ان افزایش یافته بود و سامانه اتش  نیز ارتقا پیدا کرده بود.

(تانک T72 ایران سال پیش در عراق)

ذولفقار۱

برنامه ذولفقار۱ بر میگردد به اوائل دهه ۱۳۷۰ شمسی و تلاش ایران برای ساخت یک تانک بومی . این برنامه با ترکیبی  هر چیزی که در دسترس  بود ایجاد شد . شاسی ام ۴۸، توپ ۲ای ۴۶ تانک تی ۷۲، موتور  ۷۸۰  اسب بخاری  تی ۷۲ ام۱  که  از روسیه خریداری  شد  و سامانه اتش    ای‌اف‌سی‌اس-۳ ساخت اسلوانی که  در ایران با نام کت ۷۲ تولید شد. تانک دارای  برجکی است که در ایران طراحی  شده و دارای  سه خدمه است  که گلوله گذار نیز مانند تانک های روسی خودکار است. این تانک دارای زره کامپوزیت و یا به گفته برخی منابه فولادی  بود ولی هر چه بود فاقد زره واکنشی بود ولی از نظر سامانه اتش  از تی ۷۲ اس ایرانی برتری زیاد داشت . این که چه تعداد از این تانک ساخته شده مشخص نیست. ایران ۱۰۴ موتور خرید ولی مشخصا این تانک هرگز به شکل فراگیر تولید نشد زیرا هرگز در یگان های  زرهی ایرانی به شکل گسترده استفاده نشد و تنها در رژه نیروی های  مسلح دیده  می  شود  و به بجز  برخی عکسها از ازمایشات ان در دهه ۱۳۷۰ و برخی نمایشگاه ها  تصویر زیادی از ان نیست(حتی تصویر چهار ذولفقار ۱ نیز  با هم در کشور وجود  ندارد) اگرچه برخی منابع از تولید ۱۰۰ عراده صحبت کردند ولی هرگز تائید  نشد.

ذولفقار۳

ایران در ادامه برنامه ای با نام ذولفقار۲ را توسعه داد که از یک پیش نمونه فراتر نرفت و شبیه چیفتن بود ولی اقدام  جدی بعدی ذولفقار۳  بود. این تانک با یک موتور ۱۰۰۰ اسب بخاری تجهیز شده و شاسی نیز تغییر کرده و دارای  هشت چرخ جاده است. شکل کلی بدنه و برجک شباهت بسیار به ابرامز دارد ولی دارای  همان سامانه اتش  کت ۷۲ و توپ۱۲۵ م م تی ۷۲ است .  میزان زره این نسخه  مشخص نیست  ولی مشخصا زره واکنشی ندارد ولی ممکن است روی ان قابل نصب باشد  همچنین  دارای  هشدار دهنده لیزری  و یک سیستم دید  پانورماتیک با قابلیت ۳۶۰ درجه است. البته مشکل اساسی ذولفقار مانند تمامی تانک های شرقی سامانه گلوله  گذاری  خودکار چرخفلکی است .  به دلیل شکل قرارگیری مهمات درون خشاب چرخفلکی زیر برجک، نفوذ مهمات دشمن از هر سمت بدنه میتواند باعث اتش سوزی و انفجار شدیدی شود  که  حتی برخی موارد باعث کنده شدن برجک تانک میشود. این مسئله از جمله به دلیل داشتن زره کم در دو طرف بدنه بسیار مشکل ساز بوده و باعث بد نامی تی ۷۲ است. با وجود این استفاده  از غیر کالبیر ۱۲۵ م م برای ما ممکن نیست زیرا ما دو توپ در کشور تولید می کنیم  ویا می کردیم یکی توپ۱۰۵ م م و دیگری  توپ ۱۲۵ م و ومهمات استاندارد ایران نیز این دو کالیبر است از این رو استفاده  و یا تولید توپ مشهور قدرتمند  رایمتال ۱۲۰ م م که روی تانک های چون ابرامز، لئوپارد و یا چندین تانک دیگر نصب است میسر نیست زیرا اصلا کالبیر ان در کشور وجود ندارد.

با تشکر از جنگاوران آی آر