قسمت اول: نوستالژی مرور کارت گرافیک های ATI/AMD از ابتدا تا کنون

چندی پیش مطلبی تحت عنوان “نوستالژی مرور کارت گرافیک های انویدیا از ابتدا تا کنون” را برای شما عزیزان منتشر ساختیم. این مطلب در دو قسمت تقدیم شما خوبان گردید. با توجه به استقبال کاربران گرامی و درخواست های مکرر مبنی بر تولید محتوای مشابه در زمینه کارت گرافیک های AMD/ATI، این مطلب را تقدیم شما عزیزان خواهیم کرد. امیدواریم از نوستالژی کارت گرافیک های AMD/ATI نیز لذت ببرید.

ATI از آغاز تا پایان…

یک شرکت کانادایی و پیشگام در امر تکنولوژی کارت‌های ویدئویی، واحد پردازش گرافیکی و چیپست برای پردازنده‌های اینتل و ای‌ام‌دی در سرتاسر جهان بود. این شرکت در سال ۱۹۸۵ تأسیس شده و همواره قطب تولید پردازنده‌های گرافیکی و پدیدآورنده تکنولوژی‌های بسیاری مانند استفاده از دو پردازنده گرافیکی بر روی یک برد (Dual GPU) است. این شرکت علاوه بر تولید پردازنده‌های گرافیکی که بیشتر برای پردازش تصویر خروجی و انجام بازی‌ها کاربرد دارند به تولید قدرتنمد پردازنده‌های مبتنی بر پردازش موازی هم ادامه می‌دهد.  از سال ۱۹۹۳ و روی کار آمدن شرکت انویدیا، همواره این دو رقیب اصلی تولید پردازنده‌های گرافیکی برای یکدیگر بوده‌اند و پس از رقابت بر سر تملک شرکت‌های کوچک تر امروزه با تکنولوژی‌های قدرتمندتر و پیشرفته‌تر از دیگری با هم به رقابت می‌پردازند. به واقع این رقابت تا کنون نیز به نفع مصرف کنندگان تمام شده است و آنها دارای حق انتخاب بیشتر و محدودیت در قیمت گذاری هستند. پس از قدرتمندتر شدن روزبه‌روز ان‌ویدیا و همزمان با ارائه کارت‌های پر از ایراد سری Radeon 2XXX  این شرکت در آستانه‌ی ورشکستگی قرار گرفت، ولی با فروش سهام خود به شرکت AMD و اتحاد این دو شرکت در سال ۲۰۰۶ ،ATI  حامی مالی قدرتمندی پیدا کرد. از بدو خرید ATI توسط AMD، این شرکت شروع به گسترش واحد تحقیق خود کرده و کارت‌های پیشرفته سری  3XXX را به بازار عرضه کرد.اما این سری هنوز برای جبران ضررهای گذشته کافی نبود و به دنبال این سری AMD/ATI در سال ۲۰۰۸ سری موفق و شاهکار ATi Radeon 4XX را که از نظر طراحی برگ برنده و پله‌ای برای این شرکت محسوب می‌شد را عرضه کرد. این سری از پردازنده‌ها از حافظه‌های GDDR5 و فناوری ساخت ۵۵ نانومتری استفاده می‌کرد که به دنبال آن مصرف برق و گرمای ایجاد شده به دلیل استفاده از ترانزیستورهای کوچکتر محقق می‌شد. در این سری از کارت‌ها تا مدت‌ها عنوان قدرتمندترین پردازنده‌ی گرافیکی تک هسته‌ای به RV 770 یعنی Radeon HD ۴۸۷۰ و قدرتمندترین کارت گرافیک جهان به HD 4780 X2 تعلق گرفته بود. به دنبال سری 4XXX در سال ۲۰۰۹ شرکت ATI سری تکامل یافته و پیشرفته‌تر Radeon 5XX  را به بازار عرضه کرد که از بدو ورود موفقیت‌های بسیاری رابرای این شرکت، به ارمغان آورد.

اما این موفقیت ها پایدار نبود. حداقل در زمینه برداشتن نام ATI از جهان پردازش های گرافیکی، AMD به سرعت وارد عمل شد. این اتفاق در سال 2010 روی دارد و AMD به طور رسمی نام ATI را از کارت گرافیک های خود حذف نمود. این شرکت دلیل این امر را عدم تداخل و سردرگمی کاربران عنوان کرد. پیش از آن نیز نام ATI از محصولات Fire Pro حذف شده بود. اعمال این تغییرات نام ای‌تی‌آی بعد از ۲۵ سال فعالیت در سطح اول جهان در زمینه پردازش گرافیکی برای همیشه به خاطرات دنیای تکنولوژی پیوست.

(ATI Wonder (1986

در سال ۱۹۸۵ شرکت ای‌تی‌آی بعنوان اولین سازنده بردهای گرافیکی معرفی گردید. چندین مدل از محصولات واندر در سال های 1986 تا 1990 عرضه شدند. بسیاری از آنها خصوصا در انواع اولیه بسیار ساده بودند. تنها قادر به نمایش 2D و رسیدگی به متون بودند. یک ورودی قابل توجه در خط ATI واندر بود؛ VGA Stereo-F/X ترکیبی از شتاب دهنده گرافیکی و یک پردازنده صوتی بود.

(ATI Mach 8 (1990

ATI در سال 1990 موفق به بهبود کیفیت و کاریی در تصاویر 2D شده بود. Mach 8 دارای ویژگی های پیشرفته در پردازش های 2D بود.

(ATI Mach 32 (1992

پیشرفت های سری Mach در سال 1992 نیز ادامه یافت و این کمپانی ATI Mach 32 را معرفی کرد که برترین محصول در مدل های Mach بود. عملکرد دو خطی در این محصولات بهبود یافته بود.

(ATI Mach 64 (1994

اینک وقت آن رسیده بود که ATI به بازار پردازش های 3D پای بگذارد. ATI Mach 64 نخستین شتاب دهنده گرافیکی ATI بود که در پردازش های 3D تولید شد. این شرکت با تمرکز بر روی بردهای جدید، موفق به ایجاد یک تعادل نسبی در زمینه کنترل حرارت شده بود. اما این تازه شروع یک راه سخت در زمینه پردازش های گرافیکی و رقابت با انویدیا بود.

(ATI 3D Rage (1995

این کمپانی نخستین پردازشگرهای 2D/3D تحت عنوان 3D Rage را تحت دو نام دو تجاری متفاوت به فروش می رساند. جانشین Mach 64 را می توان 3D Rage دانست. حتی قابلیت های پردازش های 3D در هر دو محصول یکسان بود و تجربه ATI از معماری پیشین در آن تکرار شده بود. حتی یک هسته 2D از Mach نیز در این محصول وجود داشت. بهبود 3D Rage در معماری 3D Rage II روی داد. بهبود عملکرد در 3D Rage II بسیار چشمگیر بود و قابلیت های چند رسانه ای جدید به همراه CAD از جمله آنها بود. هسته این محصولات به طور معمول در فرکانس 60 مگاهرتز فعالیت می کردند و 4 تا 8 مگابایت حافظه رم برای آنها در نظر گرفته شد. 3D Rage IIاز اقبال بهتری به نسبت نسخه اولیه برخوردار شد با اینکه زمان عرضه آنها بسیار نزدیک به هم بود.

(ATI 3D Rage Pro (1997

3D Rage Pro دو سال بعد روانه بازار شد. این معماری نسخه بهبود یافته هر دو محصول 3D Rage بود. به عنوان مثال 3D Rage Pro با پورت گرافیکی اینتل نیز سازگاری داشت. مهندسان ATI چند ویژگی دیگر شامل مه، شفاف کننده تصاویر، نور دیجیتال و پخش DVD را در این شتاب دهنده تزریق کردند. همچنین فناوری بهبود یافته Triangle Setup Engine و ترفندهای جدید در پردازش هسته با فرکانس بالاتر نیز در آن استفاده شد. 3D Rage Pro در فرکانس 75 مگاهرتز و 16 مگابایت حافظه SGRAM اداره می شد. با تمام این موارد، این کارت گرافیک رقابت را به Nvidia Riva 128 واگذار کرد.

(ATI Rage 128 (1998

ای تی آی تسلیم نشده بود. در سال 1998 این کمپانی ATI Rage 128 را معرفی کرد. پروژه بعدی ATI بسیار بلند پروازانه تر بود. این شرکت پشتیبانی برای رنگ 32 بیتی و یک خط لوله پیکسل دوم را به این شتاب دهنده اضافه کرد. بدین ترتیب دو پیکسل در هر خروجی قرار می گرفت. یک رابط حافظه 128 بیتی آن را همراهی می کرد و اهرمی به نام کش معماری دو قلو در آن به کار رفت. این کش به دو قسمت تقسیم میشد؛ این کش شامل 16 کیلوبایت حافظه برای پیکسل و بافر بود. تراشه ATI Rage 128 بسیار رقابتی عمل می کرد. نه آنقدر سریع که به Voodoo3 برسد اما عمکرد بهتری را به نسبت G400 محصول Matrox به نمایش می گذاشت. این محصول بازار رقابت آن زمان را  به خوبی داغ کرد. خصوصا آنکه Vooodoo نمی توانست عملکرد 32 بیتی را به خوبی و بدون محدودیت به اجرا بگذارد.

(ATI Rage 128 Pro (1999

ATI نیز شیوه نام گذاری متداول خود را در پیش گرفته بود و نسخه پرو از Rage 128 را در سال 1999 معرفی کرد. این شتاب دهنده با کتابخانه DirectX 6.0 سازگار بود و علاوه بر آن در زمینه اینترفیس نیز AGP X4 را دنبال می کرد. موتور Triangle Setup Engine به اوج توانایی خود رسیده بود و توان هندسه نظری به  میلیون مثلث در ثانیه افزایش یافت. کم کم سر و کله خنک کنند های اضافی برای تراشه اصلی پیدا شده بود و ATI به وسیله یک تراشه مجزا، خروجی های ویدئویی را افزایش داده و پای S-Video نیز به میان آمد. عملکرد نرم افزاری ATI Rage 128 Pro بسیار نزدیک به Voodoo3 2000 و Nvidia Riva TNT2 بود.

(ATI Rage Fury MAXX (1999

ای تی آی در سال 1999 یک محصول عجیب را معرفی کرد. یک کارت گرافیک دو هسته ای که Rage Fury MAXX نام گرفت اما متاسفانه عمر چندانی نداشت و استقبال از آن چشمگیر نبود. دلیل آن هم عدم پشتیبانی از این محصول در سیستم عامل های ویندوز XP و 2000 از دو GPU در باس AGP بود. این شتاب دهنده گرافیکی دارای دو عدد هسته Rage 128 Pro بود. این طراحی به لطف استفاده از فناوری AFR محقق شد. جالب است بدانید که AFR هم اینک نیز مورد استفاده قرار می گیرد. اگر چه عملکرد MAXX از بسیاری رقبا بالا بود، با این حال این محصول در قیاس با محصولات تولید شده انویدیا (GeForce 256 DDR) در سطح پایین تری قرار می گرفت. ATI نشان داد که می تواند در راستای یک کارت گرافیک با دو هسته نیز فعال باشد.

(ATI Radeon DDR (2000

نام Radeon پای به دنیای دیجیتال باز کرد. در سال 2000 این شرکت ATI Radeon DDR را معرفی کرد. این نام تجاری همچنان نیز مورد استفاده AMD است. تراشه مورد استفاده در این محصول R100 نام داشت. R100 نسخه تکامل یافته Rage 128 Pro بود. یک سخت افزار اضافی با نام Transform and Lighting (T&L) در این محصول نصب شد. دو لوله انتقال پیکسل و 3 واحد TMU نیز آن را همراهی می کرد. ATI یک ویژگی به نام HyperZ متشکل از سه فن آوری اضافه شده را در این شتاب دهنده معرفی کرد. به وسیله تراشه اضافه و معماری جدید، پهنای باند برای کاربردهای اصلی خلوت شده و ترافیک حافظه نیز کاهش یافت. کارت گرافیک Radeon DDR نیز انتقال ATI به یک فرایند ساخت 180 نانومتر را به همراه داشت. نرخ فرکانس هسته به 183 مگاهرتز رسید و 64 مگابایت حافظه اختصاصی ویدئویی نیز در آن راه اندازی شد. همچنین یک نسخه ضعیفتر با 32 مگابایت حافظه و فرکانس 166 مگاهرتز نیر عرضه شد.

(ATI All-In-Wonder Radeon 7500 (2001

در سال 2001 ای تی آی All-In-Wonder Radeon 7500 را معرفی کرد و معماری آن را از لیتوگرافی 150 نانومتری بدست آورد. تراشه مورد استفاده در این محصول RV200 نام داشت که معماری مشابه با R100 داشت. با این حال این تراشه از فرکانس بیشتری برخوردار بود.جالب است بدانید که در این کارت گرافیک یک تیونر نیز نصب شده بود که می توانست فرکانس های تلویزیونی-رادیویی را دریافت کند. چیزی مشابه با TV Card های کنونی!

(ATI All-In-Wonder Radeon 8500 (2001

در همان سال ATI نسخه  Radeon 8500 را معرفی کرد. این محصول دارای Pixel Pipelines های 4 گانه بود و دو واحد TMU در هر لوله بود. ATI از سایه زن Pixel Shader 1.4 نیز بهره گرفت. HyperZ II نیز در این پروژه معرفی شد. فرکانس هسته به 260 مگاهرتز رسید و 128 مگابایت حافظه از نوع DDR با فرکانس 550 مگاهرتز به آن اضافه شد. این محصول قابلیت رقابت با جیفورس 3 را دارا بود.

(ATI Radeon 9700 Pro (2002

ای تی آی راه اصلی خود را پیدا کرده بود. در میان روزهای تلخ و شیرین بسیاری را پشت سر نهاده بود. رقابت با کمپانی انویدیا کار ساده ای نبود و به همین علت تنها رقیب باقی مانده آن زمان نیز بازی را واگذار کرده بود. اینک تنها ATI و Nvidia در مرحله رقابت تنگاتنگ باقی مانده بودند. ای تی آی در Radeon 9700 Pro از یک معماری جدید استفاده کرد. تراشه مورد استفاده در آن R300 نام داشت. تعداد 8 عدد Pixel Pipelines با یک Texture Unit برای هر کدام و 4 واحد Vertex Shaders به طور چشمگیری توانایی پردازش های هندسی آن را افزایش داد. 110 میلیون ترانزیسور در معماری 150 نانومتری ساخته و پرداخته شده بودند. Pixel Shader 2.0 نیز در کنار این کارت گرافیک معرفی شد. این تراشه اولین GPU برای پشتیبانی از API مطرح زمان یعنی DirectX 9 بود. 128 مگابایت حافظه DDR به یک رابط 256 بیتی دو گانه متصل شده بود. بازده نهایی مقداری کمتر از 20 گیگابایت در ثانیه بود. نسل سوم HyperZ نیز همزمان با آن معرفی شد. هسته اصلی در Radeon 9700 Pro با فرکانس 325 مگاهرتز فعالیت می کرد. بعد ها این کمپانی نسخه ای ضعیفتر از این کارت گرافیک را معرفی کرد که فرکانس هسته ی آن کمی پایین تر از نسخه Pro بود.

ادامه دارد…

قسمت اول نوستالژی کارت گرافیک های انویدیا از ابتدا تا کنون

قسمت دوم نوستالژی کارت گرافیک های انویدیا از ابتدا تا کنون