بیدار شدن سیاهچاله ای که مدتی را در خواب سپری کرده بود

به نظر می رسد که دانشمندان فضایی و پژوهشگران علم نجوم، به تازگی سیستم سیاهچاله‌ ای را رصد کرده‌اند که پس از چندین سال، دوباره فعالیت خود را از سر گرفته است. در واقع سیستم کیهانی V404 Cygni که در کهکشان راه شیری و در فاصله ی 8000 سال نوری، در صورت فلکی قو واقع شده است را می توان متشکل از یک سیاهچاله و یک ستاره دانست که در ساز و کاری جالب، حول یکدیگر مدارگردی می ‌کنند. باید این نکته را یادآور شد که در این جرم کیهانی، ماده از ستاره به سمت سیاهچاله گسیل شده و در یک دیسک جمع‌آوری می‌شود که در این جا، این ماده با حرارت دیدن، قادر است در طول موج‌های نوری، فرابنفش و اشعه ایکس و پیش از سرازیر شدن به درون سیاهچاله بدرخشد.

در واقع نخستین علائم فعالیت دوباره ی سیستم V404 Cygni به تازگی توسط تلسکوپ Burst Alert و بر روی ماهواره ی سویفت ناسا شناسایی شده است. به این ترتیب که این ماهواره، نوعی انفجار ناگهانی اشعه ‌های گاما را شناسایی کرده و سپس با تلسکوپ اشعه ایکس خود، موفق به صورت دادن مشاهداتی از آن شده است. جالب توجه اینکه مدت زمان کوتاهی پس از آن، سیستم MAXI که بخشی از ماژول آزمایشگاهی ژاپن در ایستگاه بین‌المللی فضایی به شمار می رود نیز موفق به رصد کردن یک جرقه ی اشعه ایکس شد که دقیقاً از همان نقطه از آسمان ساطع می شد. پس از آن، نخستین مشاهدات از این سیاهچاله موجب شد تا کمپینی توسط تلسکوپ‌ های زمینی و فضایی، برای نظارت هرچه بیشتر بر فعالیت های احتمالی V404 Cygni در طول موج‌های مختلف و در طیف الکترومغناطیسی تشکیل شود. در همین راستا، رصدخانه ی پرتوی گامای Integral که متعلق به آژانس فضایی اروپاست، نظارت خود بر این سیاهچاله ی در حال انفجار را در تاریخ 17 ژوئن آغاز کرد. گفتنی است که رفتار خاص و منحصر به فرد این سیستم کیهانی با آن جرقه‌ های درخشان مکرر خود که در بازه‌ های زمانی کوتاه و در کمتر از یک ساعت شکل می گیرد، به ندرت در سیستم ‌های سیاهچاله ‌ای دیگر مشاهده شده است. جالب تر از همه اینکه در این روزها، این جرم کیهانی به شفاف‌ ترین جسم آسمان تبدیل شده و 50 برابر شفاف ‌تر از سحابی خرچنگ است که معمولاً یکی از درخشان‌ ترین منابع موجود در آسمان به شمار می‌ رود. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که سیستم سیاهچاله ‌ای V404 Cygni از سال 1989 تا کنون به این درخشندگی نبوده است. ضمن اینکه در آن سال، ماهواره ی مبتنی بر اشعه ی ایکس ژاپن به نام Ginga و ابزارهای پر انرژی موجود در ایستگاه فضایی میر (یادش بخیر) چنین جسم کیهانی را رصد کرده بودند. البته در سال 1989، انفجار سیاهچاله ی مورد بررسی، در مطالعه ی سیاهچاله ‌ها امری بسیار مهم و حیاتی می شد. زیرا تا آن زمان، منجمان و پژوهشگران فضایی تعداد بسیار اندکی از اجسامی به عنوان سیاهچاله را کشف و ضبط کرده بودند. در واقع نکته ی باور نکردی اینجاست که در آن دوران، V404 Cygni یکی از بهترین کاندیدها برای داشتن هویت سیاهچاله بود. حال باید منتظر اخبار بیشتری در این زمینه باقی بمانیم تا ببینیم که روند فعالیت و ساز و کار این سیاهچاله ی پیشکسوت (!) در روزهای آتی به چه ترتیبی رقم خواهد خورد.